December 29, 2012

Tuvalet İletişimi

"Ben buraya çıplak geldim, utanmam yok."

Evet bebekler, bu dünyaya çıplak geliyorlar. Ama biz ne yapıyoruz? Doğar doğmaz ilk iş altlarına bir bez takıyoruz. Oysa bebekler, diğer hayvanların yavruları gibi kendilerini kirletmeme içgüdüsüyle dünyaya geliyorlarmış (http://www.bornpottytrained.com/). Ama bizim görmezden gelmemiz yüzünden, bir süre sonra çaresizce bezlerine yapmaya alışıyorlarmış. Sağolsun bez firmaları, buna bağlı diğer endüstriler ve tüm kullan-at'çılar!!!

Neyse ki, T. bizim ufaklık bir aylıkken farketti, altını kirletmekten hoşlanmıyor "bu kızan!" dedi. Hakikaten kızıyordu. Ama ben, olur mu canım öyle şey, o daha bebek, ne anlar dedim. Parmağımla herhangi bir yerine ufacık dokunduğumda sıçrayarak tepki veren çocuğun, nedense (?), altındaki yapışkan dışkıyı farkedemeyeceğini düşündüm. Ancak sonradan farkettim ki, aslında altını kirlettikten sonra değil, tuvaletini yapmadan önce rahatsızlık duyuyordu. Ormanda gezintiye çıktığımız bir gün, bebiş çok huysuzlanınca, T. altını kirletmiş olabilir dedi, altını değiştirmek üzere tuvalete götürdüğümde çok şaşırdım. Çünkü, sanki kaçırmış gibi azıcık yapmıştı ve altını açar açmaz hem çişini hem kakasını yapıp rahatladı. Anladım ki tuvaletini gerçekten de bezine yapmak istemiyordu.

Neyse, araştırdım ve tuvalet iletişimi denen yöntemle tanıştım. Ve bunun yeni bir şey olmadığını, çok eskiden beri uygulandığını, hala da pek çok ülkede yaygın bir şekilde kullanıldığını öğrendim. E tabii, hazır beze para, kumaş beze de su ayıramayan pek çok ülke/insan var bu dünyada.


Diğer tarafta da, bizim gibi tuzu kurular var.. bebeğimin altı kuru, keyfi yerinde olsun, başka bir şey istemem diyen, yalnızca çocuklarının mutluluğuyla kafayı bozmuş, kendisi mutsuz, doyumsuz bir nesil.

Evet, iki aylık bebenizin çişini ve kakasını tuvalete yapması gerçekten heyecan verici bir durum ama bir süre sonra zaten doğal olanın bu olduğunu anladığınızda, başka şeyleri sorgulamaya başlayıp kızıyorsunuz. Ben şu ara kızma dönemindeyim, düşündükçe kızıyorum, en başta da bizi, diğer türlüsü normalmiş gibi düşünmeye şartlayan sisteme kızıyorum.

Annelerimizin, anneannelerimizin yüzyıllardır uyguladığı gayet doğal olan bu olaya, "tuvalet iletişimi" diyorlar şimdi yeni moda terimlerle; "elimination communication" İngilizcesi. Geleneksel tuvalet eğitimi ile karıştırmamak gerekiyor yalnız. Nasıl acıktığında, uykusu geldiğinde, gazı olduğunda belli sesler çıkartıyor, tuvalet ihtiyacını da benzer şekilde ifade ediyormuş bebekler. Ve nasıl ki siz acıktığında emziriyor, gazı olduğunda çıkarmasına yardımcı oluyorsunuz, tuvalet ihtiyacı olduğunda da tuvalete götürüyorsunuz, ihtiyaçlarına cevap veriyorsunuz ve iki taraflı iletişimi kurmuş oluyorsunuz. Bu kadar basit.

İnternette pek çok kaynak var konuyla ilgili, Türkçe'ye çevrilmiş bir de kitap, Özgüranne yazmıştı yıllar önce, oradan aklımda kalmıştı kitap, aldım okudum: Bezsiz Bebek, Christine Gross-Loh tarafından yazılmış. İngilizce olarak da DiaperFreeBaby sitesi zengin bir kaynak oluşturuyor.

YouTube'da da nasıl tutacağınıza dair videolar var. Ben şuradaki gibi tutuyorum ve bizim bebiş aynen oradaki bebek gibi sesler çıkarıp esnedikten sonra yapıyor artık o anda ne varsa, çiş, kaka, vs. Bu şekilde gazını da çok rahat çıkarıyor emdikten sonra. Tuvaleti olmasa bile bazen böyle tuttuğumda gazını çıkartıp rahatlıyor.

Şimdi meraklısına ben nasıl yapıyorum, kısaca anlatmaya çalışayım...

Zamanlama
Bebiş uykudan her zaman kuru kalkıyor, evet, 7-8 saatlik uykularından bile kuru kalkıyor. Önce çok şaşırmıştım, sonra öğrendim ki bu gayet normal bir durummuş, uyku sırasında kendimizi kirletmememiz için bir hormon salgılanıyormuş. Sadece uykuda değil, bebekler araba koltuğunda ya da slingde de tuvaletlerini yapmıyormuş.

İlk olarak uyanınca götürüyorum ve hemen her seferinde çişini yapıyor. Eğer hemen yapmazsa, 1-2 dakika değiştirme pedinin üzerinden bekletiyorum, biraz geriniyor, açılıyor ve sonrasında mutlaka yapıyor.

Sonra emziriyorum, emzirme arasında, kendisi memeyi çıkartıp yüzüme boş boş bakmaya başladığında tekrar tuvalete götürüyorum. Genellikle, gece uykusundan sonraki ikinci emzirme arasında kakasını yapıyor ve tekrar biraz daha emiyor. Emme işi bittikten sonra arada çişini yapmamışsa bir daha götürüyorum ve bu sefer de çişini yapıyor. Kolaylık olsun diye, uyandıktan sonra altına bir şey giydirmiyorum, emzirirken battaniyeyle sarıyorum, böylece tuvalate götürmek daha kolay oluyor. Son olarak da uyumadan önce götürüyorum.

Tuvalet Sinyalleri
Uzun süre uyanıksa ve çişi gelmişse, gülerken, ya da sakince dururken bir anda huysuzlanmaya başlayıp ay ay diye tiz çığlıklar atıyor. Kaka için emmeye ara verip direkt olarak gözlerimin içine bakıyor, boş bir ifadeyle.

Okuduğum kitapta her bebeğin farklı sinyaller verdiğini söylüyor ve bu sinyalleri çözmek için en iyi yöntemin, bezsiz, belli bir zaman geçirmesi ve bu zamanda sizin onu gözlemeniz olduğunu söylüyor. Benim bu sinyalleri ve tuvalet ihtiyacı zamanlarını öğrenmem iki haftamı aldı. Başta biraz fazla ilgi göstermeniz gerekiyor ama bir kez öğrendikten sonra çok rahat oluyor. Harcadığınız vakit ve enerji, popoya yapışan kakaları temizlemek için harcadığınızdan kesinlikle daha az; ama en güzeli, tuvaletini yaptıktan sonra rahatlayan bebişinizin size gülerek bakması oluyor.

Diaper Free Baby'nin kurucularından Melinda Rothstein'ın söylediğine göre sinyaller yaşa göre değişiyormuş ama bazı ortak sinyaller şunlarmış:
  • kıpırdanma ya da huysuzlanma
  • ağlama
  • gaz çıkartma
  • uzun süre huzurlu bir şekilde durduktan sonra bir anda gerginleşme
  • homurdanma
  • kolları bacakları sallama
  • araba koltuğuna, slinge ya da çocuk arabasına oturmayı reddetme
  • 8-9 aydan sonra işaret dili ile tuvalet işaretini yapma (uluslararası işaret diline göre tuvalet işareti bizim ülkemize hiç uygun değil söyleyeyim (resmen nah işareti ile bay bay yapıyorlar). Türkiyelilerin nasıl yaptığını bilmiyorum ama ben sadece elimi yumruk yapıp sağa sola sallıyorum, bunu yaparken de tuvalet diyorum)  
  • emeklemeye veya yürümeye başladıktan sonra tuvalete ya da oturağın yanına gitme. 

Bez / Alıştırma kilodu
Çevre için en sağlıklısı kumaş bez kullanmak şüphesiz. Ve fakat iki çocukla çok zor olur diye cesaret edememiştim ama artık kullandığımız bez sayısı epey azalınca,  kumaş beze geçmeye karar verdik. bumGenius diye markanın kumaş bezinden aldık denemek amaçlı (hem 2 senedir kumaş bez kullanan bir arkadaşım tavsiye etmişti, hem de Amazon'da en iyi yorum alan oydu). Ama şimdi o bile fazla gelmeye başladı. Aradım taradım, bu kadar küçük popolar için alıştırma kilodu bulmaya çalıştım --alıştırmaktan ziyade bezlerin bacaklarda bıraktığı izler yüzünden pek rahat olmadığını düşündüğüm için. Tabii ki, ana-akım alışveriş sitelerinde bulamadım ama en sonunda iki girişimci annenin açtığı alternatif bir sitede buldum: The EC Store. Yaşasın girişimci alternatif anneler!

Türkiye'deki kumaş bezler için Cincüce Banu çok güzel bir araştırma yapmış, bir de kumaş bez konusunda çok güzel şeyler yazmış, okumadıysanız buyurun sizi buraya alalım.

Lazımlık / Oturak / Adaptör
Lazımlık olayını oldum olası hiç sevmedim. Şu anda zaten bir yere oturacak durumu da yok, yukarıda bahsettiğim videodaki gibi direkt tuvalete tutuyoruz. Meraklısına söyleyeyim, hayır henüz hiç tuvalete düşürmedim (bir arkadaşım anlattığımda ilk olarak bunu sordu da :P). Kendi kendine oturmaya başladıktan sonra da BabyBjorn'un tuvalet adaptörü var, ablasının kullandığı, onu kullanabiliriz diyorum ama bir yandan da bu squat pozisyonu daha rahat olduğu için lazımlık lazım olabilir diye düşünüyorum, e ne de olsa lazım-lık :) Aynı markanın lazımlığı da vardı bizde, dışarısı için de Potette'in tuvalet adaptörü'nü kullandık epeyce. Çok reklama girdim, pardon! Ama cidden yıllardır severek kullandığımız ürünler oldu bunlar. Ve beze sürekli para vermekten daha iyi bir yatırım olabilir diye düşündüm. Tabii ki bunların hiçbiri şart değil, herhangi bir yoğurt kabı da aynı işi görebilir kanımca :)

*Bir de Becopotty varmış, Cincüce Banu yorumlara eklemiş, işi bitince toprağa gömülebiliyormuş, muhteşem :)

Eleştiriler
Kitapta, çişini ya da kakasını yaparken belli sesler kullanarak şartlayabilirsiniz diyor --çişşş, psssss, mmmm, vs. Pavlov'un köpeği durumu yaratmaktan kaçındığım için çok fazla kullanmıyorum, onun yerine çiş yaptığını söylüyorum yaptığı zaman. Bir de söyleyerek tuvalet işareti yapıyorum --kendi dönüştürdüğüm haliyle.

Kitapta bebeğinizi üzerinizde bir slingde taşımanın yardımcı olacağı söyleniyor ama 2,5 aylıkken 6 kilo olan bir bebeği taşımak pek de kolay değil. Benim gibi kronik sırt ağrısı çeken annelerdenseniz endişelenmeyin, sürekli taşımadan da oluyor. Hatta daha rahat oluyor, çünkü bebekler güvendikleri bir insanın kucağındayken rahatça tuvaletlerini yapabiliyorlar (sanırım onları kirli bırakmayacağınıza güveniyorlar) ama sizden uzaktayken tuvaletleri geldiğinde huysuzlanıp daha net işaret veriyorlar. Bir de yatarak tuvaletlerini yapmaları daha zor sanırım, bu yöntemle çömelme pozisyonunda rahatça yapabildikleri için bir seferde işlerini halledebiliyorlar. YavruSu'dan hatırlıyorum, günde 5-6 kez az az yapardı kakasını.

Bu yönteme yapılan eleştirilere gelince, en büyük eleştiri, Freud'u k.çıyla okuyanlardan geliyor. Evet zorlama olduğunda belki psikolojisi etkilenebilir ama esas zorlama kendisini kirletmeme içgüdüsü ile dünyaya gelen bebeğin altına bez bağlayıp kendini kirletmesine neden olduğunuzda ve 2 yaşına geldiğinde de bir anda bezi çıkartıp 2 yıldır alışmış olduğu düzeni değiştirmeye çalıştığınızda oluyor bence. Başta da söylemiştim, bu yöntem, geleneksel tuvalet eğitimine karşı. Herhangi bir zorlama yok, ne ödül, ne de ceza. Hatta, aferin bile yok. Zaten aferinlik bir durum da yok. Meme emdiğinde aferin diyor musunuz, ya da emmediğinde kızıyor musunuz? Buna da aynı şekilde bakmak gerekiyor, gayet doğal olan bir ihtiyacını karşılamasına yardım ediyorsunuz. Belki şekilli mıçarsa, ya da enteresan bir açıyla çişini yaparsa heyecanlanıp aferin yavruma diyebilirsiniz ama illa demek istiyorsanız kendinize deyin, çocuğunuzun ihtiyacına cevap verdiğiniz için, doğru bir şekilde iletişim kurduğunuz için. Aferin, 100.

Ama 100 almak için mükemmelliyetçi olup strese girmeye hiç gerek yok. Tam zamanlı uygulanabileceği gibi, yarı zamanlı, hatta arada sırada bile uygulanabileceğini söylüyor kitapta. Bir de başlamak için hiçbir zaman geç olmadığını. Hatta kitapta geç başlayanlar için farklı öneriler de var.

Son olarak, her şeyi olduğu gibi, bunu da abartmamak gerekiyor. Hayatlarının belli bir döneminde zaten tüm çocuklar tuvalete yapmayı öğreniyor. Ve hayatlarında, hayatlarımızda, genel olarak hayatta hep daha önemli şeyler oluyor. İletişim kanallarımızın herkese ve her şeye açık olması dileğiyle...

Kaynaklar: 
Güncelleme:

Tuvalet İletişimi Facebook Grubu: https://www.facebook.com/groups/tuvaletiletisimi/


----------------------------

Tuvalet İletişimi Kitabı artık tüm kitapçılarda ve online kitabevlerinde: 



19 comments:

Selen said...

Evren, tam da bebişi kucağıma almaya az kalmışken bu yazı acaip ufuk açıcı oldu benim için. Annem ara ara hep bahsederdi, annemler Hakkari'de memuriyetlerini yaparken günde sadece 1 saat su akarmış. O yüzden annem ben seni tutardım sen ihtiyacını yapardın, öyle çok kakalı bez yıkamak zorunda kalmadık derdi de inanmazdım. Sağolasın, bebiş hayırlısıyla bir doğsun, mutlaka deneyeceğim.

Unknown said...

Vay be! Helal olsun, ne diyeyim! :)

yeliz said...

Bezsiz bebek kitabı ile tanıltığımda arca 13 aylıktı . Çiş konusunda klasik yöntemlerle hareket etmek zorunda kalmıştık ancak kakayı beze yapmamayı onsekizinci ayda halletmişti arca. Bugün tekrar çocuğum olsa ilk günden tuvalet iletişimine geçerim. Çok mantıklı. Uzun bir süreç ama sonuç iyi:)

Deniz Kutlu said...

Dun gece okudugumda ben de bir "yok artik !! Helal olsun" demistim.. veeee bu sabah 10 aylik Zeynep cisini lazimliga yapiverdi :) Bu durumda "tesekkurler, deniycez bakalim.."diyorum..

es said...

Seni çok seviyorum;iyi ki geldin....
Yazdıkların,araştırdıkların gerçekten çok çok enteresan geldi,olur mu ki acaba fln dedim.. şimdi kaynakları da tek tek inceleyeceğim..çok enteresan geldi cidden..

Evren said...

Selencim,
Benim annem de ayni sekilde tutarmis. Bebisini hayirlisiyla kucagina bir al, denersin. Son hamilelik donemlerinin de keyfini cikar bol bol :) Sevgiler...

Serife,
Ben de once cok sasirmistim, inanamistim ama dogal olan buymus, vay be'lik bir durum yok yani :)

Yeliz,
Evet Arca'nin tuvalet isini erken hallettigini hatirliyorum. Dedigin gibi ilk gunden baslamak lazim. Hakikaten yazik bebelere. Bizim YavruSu bebekken cok bagirirdi. Buyuyunce ogrendik ki uzerinde islak bir sey olmasina dayanamiyor, bir damla su degdiginde aninda cikariyor. Hatta sirf bu yuzden bu sene 6-7 mayo ile denize gitmek zorunda kaldik, cunku bu seneye kadar mayosunu da uzerine su degdigi anda cikariyordu :P Simdi diyorum onda uygulasaydik bebeklik bagirmalari daha mi az olurdu acep. Ben onun bebekligi yuzunden 3 sene ikinci cocuk fikrine acayip soguk baktim, sonra senin 3 yas anatomisindeki anneye donup cektigim azaplari nasil olduysa unuttum :)

Deniz,
Cok sevindim! Deneyin bakalim. Eminim Zeynep de cok mutlu olacak :)

Es,
Cok tesekkurler! Yoksa, bir bebek mi gelecek ailenize :) Opuyorum cok, sevgiler.

yagizlahayat said...

Yav biz hala bezliyoruz desem :-( Çok utandım bak şimdi :-P

ycurl said...

Bu olayda biz de gec kaldik. Baslarda yapmaya calistim ama krese baslayinca olay askiya alindi. Yazin altina kulot giydirip deneme calismasi yaptik. Lazimliga oturma provasi da yaptik onu da anliyor ama inadina yapmak istemiyor. Bir de konusmama durumu oldugu icin derdini anlatamiyor. Yoksa rahatsizlik duydugunu biliyorum. Hatta biraz titizlik soz konusu. Eline boya filan gelse hemen gelip elini sildiriyor. Sanirim bezsiz bebek olayinda sinifta kaldim :) Otur 0 o zaman bana :))

Husra said...

Ben kucuk kizima dogar dogmaz bu yontemle yardimci olmaya calistim. Bazen basarili olduk bazen yari yolda kaldik ama kizim her defasinda dogru yolu hatirlartti. Hayat dedigimiz sey cok inisli cikisli, modern hayat denen sey ise cok nankor, ona ayak uydurmak icin bezde kullandik, lazimlik da, aparat da (ki ben lazimligi cocuklara ozgurluk verdigi ve daha saglikli bir oturma pozisyonu sagladigi icin her zaman tercih ettim) hazir bez de kullandik. Uc asagi bes yukari bir rutin tutturduk, cis de zorlandik ama kaka kazalarimiz az oldu. Kizim 12 ayliktan sonra kakasini soyledi, 18 aylik oluncada kendi tuvalet isini kendisi halletti. Biz cok rahat ettik. Bence bezsiz bebek yetistirmenin en buyuk avantaji cocugun tuvalet konseptini en basindan bilerek buyumesi ve sonraki donemde de gecisin cok dogal olmasi. Anneler ozellikle evdeyken bir rutin tutturabilirlerse (uykudan hemen sonra,uyku oncesi, emzirmeden sonra vs gibi) zorluk degil kolayliga donusuyor, bebeklerde mutlu ediyor. Eger okumadiysan Ingrid Bauer in diaper free kitabina da goz atmani tavsiye ederim.

Evren said...

Fatos,
Biz de yeni kesfettik ama hala gec degil. Kitapta sonradan baslayanlar icin de oneriler var.

ycurl,
Inatlasma bizde de olmustu YavruSu ile. Ozellikle 2 yasindan sonra daha zor oluyor. Ama sen sinifta kalmadin cunku gidis yolun dogru, oradan puan aldin ;)

Husra,
Cok sagol paylasim icin! Evet lazimlik cocuklara ozgurluk veriyor, cok guzel bir noktaya deginmissin. Ingrid Bauer'i de okumamistim, kutuphanede varmis, simdi hold koydum, gelince okuyacagim mutlaka. Cok tesekkurler!

Cincüce Banu said...

Bezsiz Bebek'i okumaya (ve garip insan tepkileriyle mücadeleye) devam ediyorum. :)

Bir yandan da içimde ufak ufak kımıldanmaya başlayan bir endişe var: Ya bebeğin ne demek istediğini anlayamazsam? Ya geç kalırsam, ya olmazsa?... diye. Şimdiden bu tip endişelere kapılmamalıyım di mi?

Bir de ben küçükken amcamlara gittiğimde (onların klozeti daha mı genişti tam hatırlamıyorum) kuzenimin tuvalet adaptörünü koyarlardı tuvalete. Klozetten ürküyordum evet, ama o adaptör de ürkmemi engellemiyordu. O yüzden lazımlık çocuklara daha yakın bir aletmiş gibi gelir hep. yerde oldu, altında koskoca (dipsiz kuyu gibi) bir boşluk olmadığı için herhalde.
ben de biraz reklama gireceğim ama yakın gelecekte almayı planladığımız lazımlık Becopotty. (işi bitince toprağa gömülebiliyormuş. :) http://www.greengoods.com.tr/banyo-zamani/products.asp?pid=31441

Sevgiler,

Evren said...

Banu,
O garip insan tepkileri her zaman devam edecek maalesef :) Ama bebis icin endiselenme, kendine ve bebise biraz sure tani. Birbirinizi tanimak cok degil ama biraz zaman aliyor. Ve fakat asil sorun kabullenmekte cikiyor. Bazen yillarca kabullenemeyebiliyorsun. Ben mesela YavruSu'nun uykusuz da idare edebilen bir cocuk oldugunu uzun sure (3,5 yil kadar) kabul etmek istemedim :)

Klozet evet, YavruSu icin de urkutucuydu. Bir sure lazimlik kullanmisti ozellikle kaka icin.

Bu Becopotty'e de bayildim. Topraga gomulebilmesi isi cok guzel! Ben hemen bunu da alternatif olarak yaziya ekleyeyim. Sagolasin!

deniz said...

Ne kadar güzel derli toplu bir yazı olmuş. Tam arşivlik:)

ozguranne:)

Selcen said...

Bezsiz bebeği okuduğumda kızım 1 yaşına yaklaşmıştı başlarda denemek istedim ama başaramadım. 2 yaşında çözdük ama çok kolay olmadı çünkü poposunun bir yere dokunması hissinden hiç hoşlanmadı. Bir daha bebeğim olursa ilk günden denemek istiyorum annem beni hep tuvalete tutarmış 1 yaşımda öğrenmişim mesela.

Evren said...

Deniz,
Tesekkurler!

Selcen,
Evet benim annem de bizi hep tuvalete tutarmis. Ve ben de 1 yasinda halletmisim. Dedigin gibi bastan baslayinca, daha efektif oluyor. Bebeklere once bezine yapmayi ogretip iyice alistirdiktan sonra bezi cikarinca daha zor cidden.

Evren said...

Husra,
Ingrid Bauer'in kitabını okudum. Sana ne kadar teşekkür etsem az olur. Çok çok iyi hazırlanmış harika bir kitap. Resmen aydınlandım. Bir de sen bir yerlerde yazıyor musun? Facebook'ta falan var mısın? Yorumlarını ve önerilerini çok seviyorum. Eğer facebook hesabın varsa, rica etsem beni ekler misin? evrenbay35 benim username'im. Çok sevgiler...

Psikolog Ayşegül Karademir said...

bende erken tuvalet eğitimini savunanlardanım.(tabi bu kadar erken degil) Bu eğitimi duymustum ama araştırmamıstım. Yazınızı okuyunca tekrar arastırma gerei hissettim. bu arada sagdaki videolar ve sarkılar harika oğlum mest oldu :) tesekkurler. benzerini bloguma yapmayı dusunuyorum

Ali said...

Tuvalet eğitimine başladığımızda biz de bocaladık, bir kaç ay denedik ve olmayınca bıraktık, şimdi tam olgunlaşmanın olmasını bekliyoruz. Bu yöntemi de ilk kez bu yazıda öğrendim. Teşekkürler.

Ciosmios said...

Tuvaleti erken yaşta öğrenen çocuklarda ilerde tuvaletini tutamama altına yapma gibi sorunların olduğunu duymuştum bu konuda ne düşünuyorsunuz