February 17, 2014

İnatçı Keçi Su ve Meraklı Haylaz Fare

Annenin biri sürekli mızmızlanıp dururmuş, çocuklarını çok severmiş ama bazen de çok yorulur söylenmeye başlarmış. Kocası her işine yardım edermiş, sonra annesi gelmiş, annesi de hem çocuklara bakıyor hem bütün yemekleri yapıyor, alışveriş, çamaşır, bulaşık her işe koşuyormuş ama kadın hala şikayet etmeye devam ediyormuş. Sonra düşünmüş etmiş, bu konuyu bilge ihtiyara danışmaya karar vermiş.

"Bilge ihtiyar, n’olur akıl ver bana,
Çocuklarım iki tane, ikisi de birbirinden şahane,
Ama biri inatçı keçi Su, diğeri meraklı haylaz fare"

Bilge ihtiyar demiş ki: "Anneni Türkiye'ye gönder."

Kadın, bilge ihtiyarın neden böyle dediğini anlamamış ama yine de öğüdünü dinleyip annesini göndermiş. Sonra başlamış yine söylenmeye, hem de nasıl söylenmeye!

"Tanrım, bak şu işe!
Zaten zordu üç kişiye zopzor oldu ikiye.
Artık saç baş yoluyorum, kalmadı bende kafa.
Çocuklarım iki tane, biri keçi Su, diğeri meraklı haylaz fare"

Kadın tekrar bilge ihtiyara gitmiş.
Demiş ki, "Canım bilge ihtiyar
yardım et bu çocuklar çok haylaz.
İki kişi nasıl bakıcaz?"

Bilge ihtiyar demiş ki: "Kocanı Türkiye'ye gönder."

Kadın, bilge ihtiyarın dediklerinden yine hiçbir şey anlamamış ama bir bildiği vardır diyerek bu öğüdünü de dinlemiş ve kocasını göndermiş. Tabii işler iyice sarpar sarmış, başlamış yine söylenmeye:

"Tanrım, bak şu işe.
Zaten zordu iki kişiye zopzopzor oldu bire.
Artık saç baş yoluyorum, kalmadı bende kafa.
Çocuklarım iki tane, biri keçi Su, diğeri meraklı haylaz fare."

Sonra tekrar bilge ihtiyara gitmiş.
Demiş ki, "Canım bilge ihtiyar
yardım et bu çocuklar çok afacan.
Bir başıma ben onlara nasıl bakıcam?"

Bilge ihtiyar demiş ki: "Kocanı geri çağır."

Kadın şaşırmış, "ne değişecek ki, en baştaki halimize geri döneceğiz" diye düşünmüş ama yine de bilge ihtiyarın öğüdünü dinlemiş ve kocasını geri çağırmış. Bir de bakmış ki, iki çocuklu hayat çok kolaymış, çocuk başına bir kişi düşünce meğer ne rahatmış.

Kapının önünde iki minik nöbet beklemeden tuvalete girebilmek, Mars'a gitmiş muamelesi görmemek için sürekli duşakabini açıp ce-e oynamadan banyo yapabilmek, sabah hazır kahvaltıya uyanmak, eteklerinde iki minik dolanmadan yemek hazırlamak, yemekten sonra çocukları koştur koştur banyoya atıp onlar keyif yaparken güç-bela sofrayı toplamak zorunda kalmamak, ertesi gün ne pişirileceğini düşünmeden çocuklara rahat rahat kitap okumak, çocukları uyuttuktan sonra darma duman olmuş evi toplamaya çalışmak yerine yatağa uzanıp kitap okumak, film izleyebilmek meğer pek şahaneymiş! Kadın bilge ihtiyara teşekkür etmiş ve bir daha da hiç söylenmemiş. Onun yerine başlamış tatlı bir şarkı mırıldanmaya:

yumurtanın sarısı, yere düştü yarısı, ben yarime kavuştum, cümlenize darısı
yumurtanın kulpu yok, gözlerimde uyku yok, sür gemici gemiyi, iki çocuklu hayattan korkum yok!


Not: Bu yazı, Julia Donaldson'ın yazdığı, Yıldırım Türker'in çevirdiği Nohut Oda Bakla Sofa kitabına göndermedir. Annemin temelli dönmesi, sonrasında eşimin bir haftalığına Türkiye'ye gitmesi üzerine yazılmıştır. Geçen bir hafta hayatımdaki en uzun hafta olarak tarihe geçmiştir. Elimizdekilerin kıymetini bilmek ve her zaman kalabalıklarla çevrili olmak dileğiyle --tercihen bir partner, bir sürü arkadaş ve de geniş aile :)

February 15, 2014

18 Ay Sonrası Baskıcı Olmayan Tuvalet Eğitimi (BOTE)

Neden?
Bu soru aslında pek sorulan bir soru değil. Ünlü tuvalet eğitimcisi Jamie Glowackie kitabında, ebeveynlerin ilk önce neden sorusuna cevap vermesi gerektiğini söylüyor. Neden çocuğunuza tuvalet eğitimi vermek istiyorsunuz? Siz bezden kurtulmak istediğiniz için mi? Etrafa göre geç kalmış olduğunuzu düşündüğünüz için mi?

Kowalzkie’ye göre tuvalet eğitimi için iyi bir neden, çocuğunuzun yeni bir şey öğrendiğinde öz saygısının, kendine olan güveninin artması. Çocuğunuz yeni bir şey öğrenirken kendi kendine başardığı zaman öyle mutlu olur ki yüzündeki o “Başardım!" ifadesi paha biçilmezdir. Bunu görmek istemek güzel bir neden olabilir.


Tuvalet eğitimine ne zaman başlanmalı?
Sanırım tuvalet konusunda herkesin sorduğu ilk soru "ne zaman?" sorusu olmuştur. Bu konuda uzmanların yanıtları yıllar içerisinde çeşitlilik göstermiş, yüzyıllardır bebeklikten itibaren başlanan tuvalete alıştırma pratiği, uzmanların önerisiyle önce 18 aya, daha sonra 2 yaşa ve hatta internetteki bazı kaynaklara göre 30 aya kadar çıkartılmıştır. En son doktorunun "tuvalet eğitimi için 3 yaşını bekleyiniz" dediğini iddia eden bir annenin yazısına denk geldim!

Tuvalet eğitimi konusunda sıkça referans verilen Freud'un makalelerinde tuvalet eğitimine başlama yaşının erken olmasının, ileride psikolojik sorunlara yol açtığı gibi bir bilgi kesinlikle yoktur. 1905 yılında bu konuyla ilgili yazdığı "Three Contributions to the Theory of Sex" makalesinde Freud, tuvalete başlama yaşının değil tuvalete alıştırma sırasında yapılan hataların (sabun sokma, fiziki cezalar verme, vs.) birtakım psikolojik sorunlar yaratabileceğinden bahsetmiştir. Yüzyıllardır ve hatta halen pek çok ülkede uygulanan, bebeklikten itibaren tuvalete alıştırma pratiği ilk kez 1962 yılında çocuk doktoru T. Berry Brazelton tarafından 18 ay olarak önerilmiştir ki Brazelton’un orijinal makalesini okursanız, kendisi de çiş yapmayı sağlayan sfinkter refleksinin kontrolünün 9 aydan itibaren etkin bir biçimde öğrenilebileceğini iddia etmektedir. Ayrıca Brazelton’ın bu araştırmasının Pampers bezlerini çıkaran Procter and Gamble firması tarafından desteklenmesi ve kendisinin daha sonra Pampers’ın bez reklamlarında oynaması da oldukça manidardır!

Şunu unutmayın, "çocuğum tuvalet eğitimi için hazır değil" diyerek ne kadar çok beklerseniz o kadar zor olacaktır. Tuvalet eğitimcisi Jamie Glowackie'nin gözlemlerine göre 20 aydan önce başlamak, 30 aydan sonra başlamaktan çok daha kolaydır. Çocuklar büyüdükçe kendi istekleri ve tercihleri konusunda daha da inatçı hale gelirler. 4 yaşına geldiğinde hâlâ kaka yapmak için bez talep eden bir çocuğunuz olmasını istemiyorsanız “Ne zaman?" sorusunun cevabı “Hemen!" olacaktır. Çocuğunuz her zaman hazırdır, önemli olan sizin hazır olmanız ve bu sürece kendinizi adamanız. Siz kendinizden emin olmadan başlarsanız, çocuğunuz da öğrenemeyecektir.

O yüzden facebookta, şurada burada, “Çocuğum hazır mı?", "Ne zaman hazır olur?" diye sormayı bırakın ve kendinize bakın. Siz çocuğunuza bu yeni beceriyi öğretmeye hazır mısınız? Kowalzkie, Baskıcı Olmayan Tuvalet Eğitimi kitabında bu konu ile ilgili çok güzel bir örnek vermiş: Çocuğunuzu korku ve panik içerisinde dişçiye götürdüğünüzü hayal edin demiş. “İyi şanslar!” diye eklemiş. Çocuklar sizin beden dilinizi hemen anlarlar, eğer siz emin/hazır olmadan başlarsanız, çocuğunuz da olumsuz tepki verecektir. O yüzden bu konuyla ilgili araştırmalarınızı yapın ve kendinizi hazır hissettiğiniz anda başlayın. Çünkü çocuklar doğumdan itibaren hazırdır, kasların 2 yaşından sonra geliştiği de doğru değildir. Tam tersine kullanılmayan kaslar körelir ve ne kadar geç olursa o kadar çok körelir. Bunu gelişimsel bir aşama olarak düşünürseniz her şey çok daha kolay olacaktır.


Tuvalet eğitimi ne kadar sürecek?
Bu aslında çocuğunuza göre değil daha çok size ve uyguladığınız prensiplere göre değişir. Yukarıda yazdığım gibi her çocuk doğumdan itibaren tuvalet için hazırdır; gerek kas gelişimi olarak gerekse ifade etme olarak. Başlangıçta hareketleriyle ya da ağlamasıyla belli eder; siz derdini anlayıp tuvalete götürdükçe bilinçli olarak söylemeyi öğrenir.

Çocuğunuz tuvaletini nasıl yapacağını doğumdan itibaren bilir ve bunu kontrollü bir şekilde yapar. Hatta genellikle 1 yaşından sonra yapacağı yeri belirler, planlı bir şekilde oraya gidip belli bir pozisyonda yapmayı tercih eder. Tuvalet eğitimi sürecinde sizin çocuğunuza öğreteceğiniz şey, tuvaletini nasıl yapacağı değil nereye yapacağıdır.

Eğitime başlamadan önce tuvalet iletişimi ile ilgili yazıları okuyabilirsiniz. Erken başlamak kesinlikle çocuğunuzun psikolojisini bozmaz ama tuvalet eğitimi sürecinde yaşadıklarınız bozabilir. O yüzden her şeyden önce iletişim, sağlıklı bir iletişim çocuğunuzun öğrenmesini de kolaylaştıracaktır.

Sağlıklı bir iletişimle bu alışkanlığın kazanılması (yani bilinçaltına yerleşip düşünmeden otomatik olarak tuvalete yapması) 3 hafta sürecektir. Dolayısıyla doğru adımları atarsanız 3 haftada çocuğunuz kendi kendine bağımsız bir şekilde tuvaleti kullanabilir duruma gelecektir. Belki farklı durumlarda (ilk kez gittiği bir yer, hastalık, ev değiştirme vs.) hatırlatmanız gerekecektir ama genellikle 3 hafta içerisinde bu alışkanlık yerleşecektir.


Baskıcı olmayan bir tuvalet eğitimi nasıl olur?
İnsan yavruları, diğer hayvan yavruları gibi bazı şeyleri içgüdüsel olarak doğumdan itibaren yaparlar/bilirler, bazı şeyleri de sosyal olarak ebeveynlerinden öğrenirler. Doğada formal öğrenme/eğitim diye bir şey yoktur. Yavrular genellikle ebeveynlerini ya da toplumun diğer üyelerini izleyerek, taklit ederek öğrenirler. Fakat tuvalet konusunda şanssızlık şu ki artık doğada doğal bir şekilde yaşamıyoruz; tuvaletler genellikle kapalı kapılar ardında ya da kapalı bezler içinde yapılıyor ve bu yüzden de çocuğunuzun taklit ederek öğrenme şansı bir hayli azalmış oluyor. Bu yüzden tuvalet ile ilgili bir farkındalık oluşturmak için ekstra çaba göstermeniz, bu konuyla ilgili iletişim kurup ona anlatmanız, hatta model olup göstermeniz gerekiyor.

Baskıcı olmayan tuvalet eğitiminin özü iletişime dayanmalıdır. Yani çocuğunuzun ihtiyacını anlayıp ona göre harekete geçmeniz gerekir. Her 10 dakikada bir ya da her yarım saatte bir değil, verdiği sinyallere göre tuvalete götürmelisiniz. Aksi halde çocuğunuzun öğreneceği tek şey, ihtiyacı olduğunda değil sizin keyfinize bağlı olarak tuvalete gitmesi gerektiği olacaktır ki hemen her çocuk buna karşı çıkar.

Baskıcı olmayacağım diye çocuğunuza ikide bir “Çişin geldi mi tatlım?" diye sormanın anlamı da yoktur, çünkü çocuğunuz çişinin geldiğini bilse ve hatta kaçırmak üzere olduğunu anlasa bile size vereceği cevap çok büyük olasılıkla “Hayır!" olacaktır. Bu yüzden, çocuğunuza sormadan “Hadi tuvalete gidelim, çişler/kakalar tuvalete" demek baskıcı değildir. Tabii bunu doğru zamanda yaparsanız. Kafanıza göre değil de çocuğunuzun gerçekten ihtiyacı olduğunu görüp o zamanda tuvalete götürürseniz, bu işi ondan aldığınız sinyallere göre yaptığınız için iletişim içerisinde yapmış olursunuz.


Çocuğumun sinyallerini nasıl anlarım?
Kaka için yazmama gerek yok sanırım. Anneler genellikle çocuklarının kaka yapacağı zamanı bilirler. Çocuğunuz ya ıkınır, ya çömelir, ya bir yere tutunur, hatta biraz daha büyükse kaka yapacağı yeri bile seçebilir, yapmadan önce oraya gidebilir. Hatta bu hareket tuvalet eğitimcileri tarafından çocuğunuzun hazır olduğunu anlamanın işareti olarak kabul edilir. Çocuğunuz kakasını saklanarak yapmaktadır çünkü mahremiyet istiyordur. Bir yere saklanıp yapma bilinci gelişmiştir. Zaten tuvaletini yapmak için özel bir yere gidebiliyorsa tuvalete de gidebilir. Unutmayın; sizin öğretmeniz gereken şey de tuvaletini nasıl yapacağı değil nereye yapacağıdır.

Çiş sinyallerini, çocuğunuz doğduğu andan itibaren bezli olduğu için bilmiyor olmanız çok normal. Hatta çocuğunuzun herhangi bir sinyal vermediğini düşünüyor olabilirsiniz ancak bu doğru değildir, her çocuk çiş yapmadan önce mutlaka sinyal verir; ufak bir duraksama bile olsa çocuğunuz çişini yapmadan önce belli eder. Bunun için en iyisi bezsiz zaman geçirmektir. Bakınız: http://yavrusu.blogspot.com.tr/2014/01/byboda-0-18-aylk-bebekler-icin-tuvalet_31.html#.V_4dF1eMy14


Baskıcı Olmayan Tuvalet Eğitimi (BOTE)
Jamie Glowackie, kitabında baskıcı olmayan tuvalet eğitimini günlere değil de bloklara ayırıyor.
  1. Çıplakken lazımlığa ya da tuvalete çiş & kaka yapmak. 
  2. İçinde iç çamaşırı olmadan komando pantolonu veya etek ile tuvalet eğitimi. 
  3. Farklı yerlerde çiş & kaka yapmak. 
  4. İç çamaşırı ile tuvalet eğitimi. 
  5. Devamlı olarak çocuğun kendisinin söylemesi/gitmesi. 
  6. Gece ve gündüz uykuda tuvalet eğitimi (eğer uyku eğitimini sonraya bıraktıysanız ancak bu Kowalzkie’nin önerdiği bir şey değil). 
  7. Üniversite. Muhtemelen hala nadiren uyarı gerekecektir.
Her bir blokta yeterince öğrenme gerçekleştikten sonra diğerine geçmeniz gerekiyor. Mükemmel olmayı beklemeyin ama yeterince öğrenme olmadan da geçmeyin. Yani diyelim ki ilk blokta, çıplakken tuvaletini 5 kere lazımlığa yaptı, 2 kere yere yaptı; bu bir başarıdır; bir şeyleri anladığını gösterir ve bunun üzerine eğitime devam edip ilerleme gösterebilir. Kowalzkie’nin deneyimlerine göre ilk blok tahmini 1-3. günler arasında, ikinci blok 2-6. günlerde, 3. blok 4-10. günler arasında başlayıp 3-4 hafta sürüyor. Ama en büyük uyarısı: Bloklara gün olarak değil de yeterince öğrenme becerisi olarak bakın.

İlk blokta çocuğunuzun altının tamamen çıplak olması çok önemli. Çünkü hem kendisi hem sizin görmeniz açısından hem de altında bir kilot veya alıştırma kilodu olduğu zaman çocuğunuz için bezden bir farkı olmayacağından.

İlk gün yapmanız gereken: Tüm gün, yalnızca çocuğunuzu izlemek ve tuvaletini yapacağını anladığınız anda ya da tuvaletini yapmaya başladığı anda onu tuvalete ya da lazımlığa yönlendirmek. Bugün için her şeyi (ev işleri, telefon, bilgisayar, vs.) bir kenara bırakıp yalnızca çocuğunuzla birlikte vakit geçirmeniz çok önemli. Çocuğunuza başlarken şöyle diyebilirsiniz: “Bugün artık büyük bir çocuk olacaksın ve çişini/kakanı lazımlığa yapacaksın. Ben sana bunu öğrenmen için yardımcı olacağım. Heeey, çok eğlenceli olacak.” Gerçekten de birlikte eğlenceli şeyler yapmanız, ikiniz için de pozitif bir deneyim olması çok önemli. Oyunlar oynayıp dans edebilir, birlikte kitap okuyup kısa videolar izleyebilirsiniz.

Bu arada çocuğunuza kesinlikle “Çişin var mı?" diye sormayın, çünkü alacağınız cevap %99.99 “HAYIR!” olacaktır. Sizin yapmanız gereken tek şey çocuğunuzu gözlemlemek ve sinyallerini öğrenmek, sinyallerini anladığınız anda normal bir tonda “görüyorum ki çişin gelmiş” ya da "çiş zamanı, çişler tuvalete” deyip çocuğunuzu tuvalete götürmek olmalıdır. Çişini tuvalete yaptığında da çok büyük tepki vermeyin. Sadece neşeli bir tonda “Çişini tuvalete yaptın!” demeniz yeterlidir. Çocuğunuzun kafasında bugün, anneyle ya da babayla geçirilen ve yeni bir beceri öğrenilen özel bir gün olarak yer etmelidir. Eğer bir dirençle karşılaşıyorsanız kendi tavrınızı kontrol edin; çünkü baskı olmadan direniş de olmaz.

Kaka için lazımlık kullanmanızı tavsiye ederim. Çünkü çömelme pozisyonu bağırsakları boşaltmak için en sağlıklı pozisyondur ve ayrıca diğer tuvaletler küçük çocuklar için dipsiz kuyu gibi görünebilir. Kakasının geldiğini anlamanız çişe göre daha kolay olacaktır. Kaka sinyali aldığınızda lazımlığa oturtup yanınıza sevdiği birkaç kitap alarak rahat bir ortam yaratabilirsiniz. Bu arada zorlanıyorsa yumuşak bir sesle konuşup onu rahatlatabilirsiniz: “Kaka geliyor, yapabilirsin, hadi tatlım, bırak kaysın içinden, çok rahatlayacaksın” gibi. Eğer korkup ağlarsa ona sarılabilirsiniz ya da elini tutup gözünün içine bakarak bunun çok doğal olduğunu ona hissettirebilirsiniz. Kakasını yaptıktan sonra kendisiyle çok büyük gurur duyacaktır. Lazımlığını tuvalete boşaltmasına izin veririrseniz artık değmeyin keyfine!

Kazalar olduğunda temizlemeye yardım etmesini isteyip basitçe: “Şu anda öğreniyorsun. Çişini/kakanı yere yaptın. Bir dahaki sefere çişler/kakalar tuvalete” diyebilirsiniz. Çok üzerinde durmadan, büyüdün artık diye baskı yapmadan doğal bir şekilde süreci yönetirseniz hem kendiniz hem de çocuğunuz için kolayca geçecektir.

İkinci blokta çocuğunuz yine iç çamaşırı giymeyecek ama altına bol paça pantolon ya da etek giyecek. Kilot giydiğinde bez varmış gibi hissedeceği için bez alışkanlığı hatırlayıp rahatça yapabilir. Bu yüzden bez gibi hissettirecek hiçbir şey giydirmemek gerekiyor. Bu blokta bir de kısa süreli dışarı çıkmaları ekleyeceksiniz. Ama yalnızca kısa süreli. Tercihen çiş/kaka yaptıktan hemen sonra.

Kowalzkie bu ikinci bloğun en zor blok olduğunu ve bunu bilip sinirlerinizi bozmadan, umutsuzluğa kapılmadan devam etmeniz gerektiğini söylüyor. Çocuklar en çok bu blokta “Hayır!" diyorlarmış.

Çocuğunuzun “Hayır!" demesinin iki sebebi olabilir:

  • Gerçekten çişi yoktur. Çocuğunuz net bir şekilde “Hayır!" diyorsa ona saygı duymalısınız. "Tamam, sana güveniyorum. Çişin geldiği zaman bana haber ver, ben mutfakta olacağım.” diyebilirsiniz. Burada "çişin gelirse" değil "geldiği zaman" demek önemli, çünkü bu şekilde çocuğunuza çişinin geleceğini ve bunun an meselesi olduğunun mesajını vermiş olacaksınız.
  • İkinci hayır deme sebebi, bir şeylere konsantre olmuş ve onu kaçırmak istemiyor olabilir. 20 kere hadi tuvalete demenin lüzumu yok. Zaten bir çocuğun sizin söylediğiniz bir şeyi process edebilmesi için 20-30 saniye zamana ihtiyacı vardır. O yüzden bir kere söyleyip 30 saniye bekledikten sonra sizinle tuvalete gelmiyorsa iki şey yapabilirsiniz: Ya çocuğunuzun oynadığı oyuncağı yanınızda götürebilirsiniz ("Kamyonuna nasıl çiş yaptığını göstermek ister misin, hadi onu götürelim, seni izlesin.”) ya da oyuncakla orada beklemesi için konuşabilirsiniz (“Ayıcık sne burada bekle, Tuna çiş yapıp hemen gelecek” gibi).


Bu blokta yalnızca çocuğunuz değil siz de öğrenmeye devam edeceksiniz: Çocuğunuzun çiş dansını, ne kadar sıklıkta bir çiş yaptığını, çiş tutma kapasitesini, vs.

Üçüncü blokta ek olarak farklı yerlerde çiş&kaka yapmak ve evden daha uzun süre dışarıda kalmak var. Araba koltuğunu korumak için su geçirmeyen bir kılıf örtebilirsiniz. Acil durumlar için arabanın bagajına lazımlığını atabilirsiniz. Çocuğunuz artık söylemeye başlasa da, bu blokta da çiş/kaka sinyallerini izleyip ona göre tuvalet hatırlatması yapmayı devam etmeniz gerekecektir.

Dört, beş, altı, yedinci bloklarda sırayla iç çamaşırı, kendisinin söylemesi, (eğer başlangıçta ikisini birlikte yapmadıysanız) uykuda tuvalet eğitimi var. Bundan sonra öğrenmeler birbirinin üzerine gelip başlangıç tarihinizden itibaren 3 hafta gibi bir sürede yavaş yavaş yerine oturacaktır.


Lazımlık/adaptör
Pratik olarak lazımlık ya da adaptör şart değildir. Yer tuvaleti varsa, doğal olan çömelme pozisyonu en sağlıklısıdır. Henüz çömelemiyorsa, kollarınızda tutabilirsiniz. Ama eğer alafranga tuvalet varsa, çocuklar genellikle ondan korkabilirler, biraz uçsuz bucaksız bir kuyu gibi görünebilir. O yüzden bir lazımlık edinmeniz iyi olabilir. Eğer bir lazımlık aldıysanız ve kendi kendisine bir anda alışmasını bekliyorsanız, o lazımlığı ortadan kaldırmanız iyi olacaktır. Çünkü amacını anlatmadan, kullanmadan ortada duran bir lazımlık çocuğunuzun hayal gücüne göre (basamak, şapka, bebekler için beşik, vs.) her şey olarak kullanılabilir —ki bu çok normaldir. Alışması için araba koltuğunu salonun ortasında bırakmış mıydınız? Onun belli bir kullanım yeri ve amacı vardır. Lazımlığı da öyle düşünün. Müzikli, çıngıraklı, ipad tutacaklı bir lazımlık kesinlikle almayınız. Lazımlık bir oyuncak değildir, tuvaletin eşdeğeridir, tuvalet ihtiyacını karşılamak için kullanılır.


Gece tuvalet eğitimi
Baskıcı Olmayan Tuvalet Eğitimi kitabında Kowalzkie gece ve gündüzü birlikte yapmanızı öneriyor. Ve çocuğunuz kendisi uyanıp tuvalete gitmek isteyene kadar sizin geceleri 2 kez kalkıp onu tuvalete götürmenizi öneriyor. Birincisi uyuduktan 3 saat sonra, ikincisi de ondan 4 saat sonra. Yani örneğin çocuğunuz akşam saat 8’de uyuduysa, ilk önce 11 civarı kaldırıp tuvalete götürmek, ikinci olarak da gece 2 civarı tuvalete götürmek. Bir de Kowalzkie akşam saatlerinde çocuğunuzun içtiği sıvı miktarını eğer çoksa azaltmanızı öneriyor. Bunun için küçük bardaklar kullanmanızı öneriyor. Böylece çocuklar bardağı dolu görecek ama içtiği sıvı miktarı azalacaktır diyor. Gece kazaları için de yatağın yanında yedek pijama ve yedek örtü bulundurmanızı öneriyor.


İmdat, çocuğum tuvalete oturmuyor, lazımlığı kafasına/kafama geçiriyor?
Belki çocuğunuz büyüdüğünü düşünüyor ve aynı sizin gibi tuvalete yapmak istiyor olabilir. Bunun için tuvaletin üzerinde kullanılan tuvalet adaptörü deneyebilirsiniz. Ya da tam tersi tuvaletten korkuyorsa lazımlık deneyebilirsiniz.

Eğer hem lazımlıktan hem de tuvaletten korkuyorsa, yani tuvaletini bezi dışında bir yere yapmaktan korkuyorsa neden korktuğu konuşulabilir. Bu noktada yaratıcı olmak, pes etmemek gerekir. Yatağın altında canavar var diye uyku uyumamazlık yapmıyordur. Çocukların korkularını hafife almadan korkacak bir şey olmadığını gösterebilirsiniz: tatlım, garip bir hissi olduğunu, bunun yeni olduğunu biliyorum, bak lazımlığa, plastikten yapılmış gördün mü aynı kova gibi” vs. Belki lazımlığına bir bardak su boşaltabilir, bebeğini oturtup çişini yaptırabilir, siz oturup çişinizi yapabilirsiniz ve bunun çok rahatlatıcı bir şey olduğunu gösterebilirsiniz. Çocuğunuz lazımlıktayken ona sarılabilir, sevdiği bir şarkıyı mırıldanabilirsiniz. Zaten bir kere lazımlığa yaptığı zaman sonrası gelecektir.


Çocuğumu 10 dakikada bir tuvalete götürüyordum, bazılarında yapıyordu ama bir anda fıttırdı, lazımlığını kafama fırlattı.
Eğer hiç durmadan "tuvaletin var mı, hadi tuvalete gidelim, bak çişin gelmiş, birazdan çıkmamız lazım, hadi tuvalete, hadi ama, lütfen, çişini altına yapma, gel tuvalete yap, hadi gel, yarım saat oldu, tuvalet zamanı geldi, vıdı vıdı vıdı…" diyerek beyninin etini yerseniz, kafanıza lazımlık fırlatmakla kalması iyidir.

Şüphesiz çocuğunuzu 10 dakikada bir tuvalete götürürseniz bazı çişlerini hatta her çişini bile yakalayabilirsiniz. Ama bu şekilde çocuğunuza öğreteceğiniz tek şey ihtiyacı olduğunda değil sizin keyfinize bağlı olarak tuvalete gitmesi gerektiği olacaktır ki hemen her çocuk buna karşı çıkar. Oysa çocuğunuzun bu süreçte öğrenmesi gereken çişinin gelme hissi ile çişini tuvalete yapması arasındaki bağlantıdır. Bunun için çocuğunuzun sinyallerini öğrenmeniz ve çişinin geldiğini anladığınız anda tuvalete götürmeniz gerekir.


İlk gün ya da ilk 2 gün çok iyi gitmişti ama bir anda çok fazla kaza olmaya başladı, direnç gösteriyor.
Çocuğunuz yeni bir şey öğrenirken bir süre sonra sizin yardımınızı istemez, kendisi yapmak ister ve kendi kendine başardığı zaman öyle mutlu olur ki yüzündeki o "başardım!" ifadesi paha biçilmezdir.

ilk gün değişik bir şey gibi gelmiş olabilir, hatta belki de oyun gibi görmüştür ama ikinci gün ciddi olduğunuzu anlayınca “Hay allah! Ben özgürce istediğim yerde istediğim şekilde yapıyordum; şimdi bu da nereden çıktı?!?" diyebilir. Onun için kontrolü ona vermek, sürekli etrafında bu konuyla ilgili hatırlatma yapmamak çok önemli.

Ancak çişinin/kakasının geldiğini anladığınız zaman şunu yapabilirsiniz: "Görüyorum ki çişin/kakan gelmiş. İşte lazımlığın burada.” deyip ortamdan uzaklaşmak, hem fiziksel hem de zihinsel olarak uzaklaşmak. Böylece ortamda direnecek kimse olmayınca, kendi seçimini kendi yapması için fırsatı olacaktır. Eğer sizin umursamadığınızı görürse mücadele edeceği bir şey kalmayacaktır. Ve bunu yaptığında bu sadece onun başarısı olacaktır. Ayrıca sizin için de böylesi çok daha kolay olacaktır.


Çocuğum tuvalet eğitimini tamamlamıştı ama hâlâ arada sırada kazalar oluyor.
Eğer düzenli kaza oluyorsa, tuvalet eğitimini tamamlamamış demektir. Eğer aylardır hiç kaza olmamış ve bir anda kazalar olmaya başladıysa muhtemelen hayatında değişen bir şeyler olmuştur ve ona tepki gösteriyor olabilir.

Ama onun dışında arada sırada kazalar olabilir. Ve muhtemelen oyuna daldığında, bilmediği bir ortama girdiğinde, tatile gittiğinizde kazalar olacaktır. Bunu kendi kendine yemek yemeyi öğrenmesi gibi düşünün. Çocuğunuz kendi kendine yemek yemeyi 1 kerede öğrendikten sonra bir daha hiç sorun yaşamadınız mı? Örneğin bir arkadaşıyla oyuna daldığında, çağırdığınız zaman gelip düzgünce yemeğini yedi mi? Ya da başka bir yere yemeğe gittiğinizde farklı çatal kaşıkları profesyonel bir şekilde kullanmayı becerebildi mi?

Uzun lafın kısası, tuvalet ihtiyacını uygun yerde gidermeyi öğrenmesi bir süreçtir. Yeni bir ortama gittiğinizde ilk olarak tuvaletin yerini gösterip “İhtiyaç duyduğunda tuvaletini buraya yapabilirsin” diyerek kaza riskini azaltabilirsiniz.


Sürekli gözlemliyordum ama 2 saniye arkamı döndüm, o sırada yere yaptı çişini.
Bu iyiye işarettir. Sizin arkanızı dönmenizi bekleyecek kadar çişini tutuyor, ne zaman yapacağını planlayabiliyor ve istemli olarak boşaltım kaslarını kullanabiliyor demektir. Arkanızı döndüğünüz anda yapması, onun mahremiyet istediğini gösterir. Bu zamana kadar tuvaletin kapalı kapılar/bezler altında yapılacağını öğrenmiş olduğu için başkalarının yanında yapmak istememesi çok normaldir. Yaşadığı topluma uygun bir şekilde sosyalleşmiş demektir. Bu durumda en iyisi tuvalete götürdükten sonra yanından bir bahaneyle ayrılmak olacaktır. Bu şekilde ona istediği mahremiyeti vermiş olursunuz.

Bir de unutmayın, siz ona çiş ve kakasını yapmayı öğretmeyeceksiniz, onu zaten doğuştan itibaren biliyor ve istediği zaman yapıyor. Hatta belli bir yaştan sonra bir yerlere saklanıp yapıyor, yani yapacağı yeri bile seçebiliyor. Dolayısıyla ona nasıl yapacağını değil, nereye yapacağını öğreteceksiniz. Bunun için de tutarlı olmak çok önemlidir. Kendinizi düşünün yeni bir şey öğrenirken biraz öğrenip bir süre ara verirseniz unutmaz mısınız? Yeni bilginin içselleştirilmesi için iyice pekişene kadar tekrar etmeniz gerekir.


Çişini tuvalete/lazımlığa yapıyor ama kakasını yapmak için bez talep ediyor; bez takmadığımda da çok uzun süre tutuyor.
Kaka ile ilgili önyargılar, kakalı bez değiştirirken yüz buruşturmalar, konuşmalar çocuğunuzun kakasını rahat bir şekilde yapmasını engelliyor olabilir. Bunun için en iyi yöntem model olmak olacaktır. BOTE’ye başlamadan önce çocuğunuzun sizi kaka yaparken görmesi; bunun için uzun süre oturmak gerektiğini öğrenmesi, ıkınmanın doğal olduğunu, kakanın tuvalete düştüğünü ve bu yüzden kimsenin ölmediğini görmesi için çok faydalı olacaktır. Kaka için, “kakanı tutma” demek yerine "bırak gitsin, kaysın içinden” gibi cümleler kullanabilirsiniz.

Eğer kakasını siz arkanızı döndüğünüz zaman yapıyorsa bu iyiye işarettir, mahremiyet istediğini gösterir. Lazımlığa oturttuktan sonra yanından bir sebeple ayrılıp ona istediği mahremiyeti verebilirsiniz.

Eğer kakasını ortalığa bir yere yapıyor ama lazımlıktan korkuyorsa kakasını yaptığı yerden alıp lazımlığına koyabilirsiniz ve lazımlığını kendisinin boşaltmasını sağlayabilirsiniz. Ya da kahverengi bir oyun hamurunu kaka şeklinde hazırlayıp onu avucunuzun içinden yumuşakça kaydırıp lazımlığa bırakarak modelleme yapabilirsiniz.


Baskıcı Olmayan Tuvalet Eğitimi çok iyi gidiyor ama bir türlü kendisi söylemiyor, ben götürmezsem altına yapıyor.
Belki şu ana kadar çocuğunuzun sinyallerini anlayamamış, hatta sinyal vermediğini düşünüyor olabilirsiniz. Bu da çocuğunuzun çişinin gelme hissiyatı ile tuvalete gitmesi arasındaki ilişkiyi tam olarak öğrenememesine yol açmış olabilir. O yüzden tekrar birinci bloka dönüp çocuğunuzun altı çıplakken sinyallerini gözlemlemeniz ve bu sinyallere göre hatırlatma yapmanız gerekir. Bunu yapmazsanız, ileride kendisinin söylemesi de gecikir.

Son olarak, tüm bu süreç boyunca hatırlamanız gereken en önemli şey: Mükemmeli değil, ilerlemeyi hedefliyorsunuz. Kazaları değil, tuvalete giden çişleri saymanız hem sizin hem de çocuğunuzun ruh sağlığı için daha iyi olacaktır.

* * *

Not: Bu notlar Jamie Glowackie'nin  “Oh Crap! Potty Training: Everything Modern Parents Need to Know to Do It Once and Do It Right” kitabından derlenmiştir. Kitabı almanızı mutlaka tavsiye ederim: http://www.simonandschusterpublishing.com/oh-crap-potty-training/index.html

Geç Başlayanlar (5-18 ay) için Tuvalet İletişimi Yazısı


----------------------------

Tuvalet İletişimi Kitabı artık tüm kitapçılarda ve online kitabevlerinde: 



February 13, 2014

0-18 Aylık Bebekler İçin Tuvalet İletişimi — Bölüm 6

6N 1K: Ne zaman?

Geçen bölümde bebek bakımıyla ilgilenen kişilerin sezgizel zamanından ve aydede çıktığı zaman yani gece tuvalet iletişiminden bahsetmiştik. Bu bölümde yarı zamanlı tuvalet iletişimini ele alacağız.


Zaman zaman (part time Tİ)

Bu zamana kadar bebeklerin ne zamanlarda tuvalete tutulabileceğini gördük. Buraya kadar sıkılıp takip etmeyi bırakmadıysanız müjde! Bu zamanların hepsi opsiyonel, yani isteğe bağlı zamanlardı. Bebeğinizle tuvalet iletişimi kurmak için gece gündüz kendinizi telef etmenize, sürekli sinyallerini gözleyip ikide bir "çiş var mı?" diye sormanıza gerek yok. Hatta tuvalet iletişimini bu şekilde yaşayıp hem kendinize hem bebeğinize işkence etmeye hiç gerek yok. Tam zamanlı tuvalet iletişimi çok özveri isteyen, sürekli bebeğinizle iletişim içerisinde bulunmanızı gerektiren bir yöntem. Bu şekilde bebeğinizle ilgilenerek, bağ kurarak her alanda çok daha çabuk sonuç alma olasılığınız yüksek, ancak her ebeveyn için bebeğine bu kadar çok zaman ayırmak mümkün olmayabiliyor.

Örneğin, bizim Tİ maceramızın kesintili gitmesinde abla faktörü çok etkili oldu. Büyük kızım 3’de okuldan geldikten sonra doğal olarak tüm ilgimi ona vermem gerekti. Bazen bebeğimin sinyallerini alsam da, ablasının ilgiye muhtaç olduğu bu zamanı bölüp onu tuvalete götürmeyi tercih etmediğim zamanlar çok oldu. Sonuçta bir şey kaybetmedik. Tuvaletini bezine yapmaya alışmadı. Vakti geldiğinde tamamen bezsiz olup lazımlığını kendisi kullanmaya başladı.

http://christinegrossloh.com/
Günümüzde ebeveynlerin yoğun çalışma tempoları ya da yaşamımızdaki diğer başka faktörler, her saniye iletişim kurmanıza engel olabiliyor. Tabii ki bebeğinizin acil ihtiyaçlarına anında cevap vermek gerekiyor. Tuvalet ihtiyacı da acil bir ihtiyaç olduğu için, bunun sinyallerini verdiğinde vakit kaybetmeden tuvalete götürmenizde yarar var. Sonuçta, neydi, tuvalet iletişiminin amacı, "bebeğinizle sevgi dolu bir şekilde ilgilenmek, ihtiyaçlarına cevap vermekti, şimdi, şu anda."

Ancak, her saniye bebeğinizin yanında olamıyorsanız, üzülmeyin, bu iletişimi zaman zaman kursanız da olur. Tuvalet iletişiminin en güzel yanı da bu: ya hep ya hiç diye bir şey yok. Hatta “EC Simplified” kitabının yazarı, Tİ eğitmeni Andrea Olson’un gözlemlerine göre, tuvalet iletişimi uygulayan çoğu ebeveyn daha çok yarı zamanlı iletişimi tercih ediyor[1]. Kafa karışıklığı olmaz mı, bez bağlarsam alışmaz mı soruları aklınıza gelebilir; fakat emin olun ki haftada yalnızca bir kere bile tuvalete tutarsanız, bebeğinizin öğreneceği çok şey olacaktır.

Birincisi, tuvaletin korkulacak bir yer olmadığını görecektir —ki bu, vakti gelip de tuvalet eğitimi vermek istediğinizde sizin için çok büyük bir avantaj sağlayacaktır. 2 sene boyunca bezini tuvalet olarak kullanmaya alıştırılmış bir çocuğun ilk kez lazımlık gördüğünde onu oyuncak olarak algılaması ve tuvaletini yapmak için oraya oturmayı reddetmesi son derece normaldir. Ya da çocuklar için dipsiz bir kuyu gibi görünen tuvaletten korkmaları gayet anlaşılır bir durumdur. Ama siz, ara ara bebeğinizi tuvalete tutarsanız, o bunun ne işe yaradığını, oturduğunda ne yapması gerektiğini bilecektir. Bunun işinizi ne kadar kolaylaştıracağını anlamak için internette tuvalet eğitimi üzerine birkaç forum ya da grup gezmeniz yeterli olacaktır. Bu gruplardaki yazışmaları okuyunca koşarak bir lazımlık ya da adaptör almaya gideceğinize eminim.

Kafa karışıklığı yaratacağını da düşünmeyin. Çünkü, tuvalet iletişiminin amacı, tüm çişleri ve kakaları yakalamak değildir; bebeğinize, bezi dışında tuvaletini yapabileceği alternatif bir yer olduğunu göstermektir. Bu sırada bebeğinizle bu konu üzerine iletişim kurmak, ona anlatmak, hatta kendiniz nasıl yaptığınızı göstererek örnek olmak önemlidir. Altında bez varken de bu iletişimi kurabilirsiniz. Her çişini ya da kakasını yaptığında ona anlatıp belli sesler çıkararak ne yaptığını farketmesini sağlayabilirsiniz. Arada sırada bezsiz zaman geçirerek veya bezinin içerisine bir havlu koyarak ya da kumaş bez/alıştırma kilodu giydirerek farkındalık kazanmasını sağlayabilirsiniz.

Yarı zamanlı iletişime başlamak için en kolay ve kesin zamanları seçebilirsiniz (a.k.a evrensel zamanlar):
  • Gündüz ya da gece uykusundan uyanınca
  • Uzun süre bir yerde oturmak durumunda kaldıktan sonra
  • Banyodan önce veya sonra
  • Bezini değiştirirken
  • Yemeklerden sonra

Ya da önceden belirlediğiniz belli zaman dilimlerinde bu iletişimi kurabilirsiniz. Örneğin
  • Evde olduğunuz haftasonları
  • Yalnızca geceleri (bkz. gece iletişimi) ya da yalnızca gündüzleri
  • Ya da bizim gibi, gündüzleri ablanın eve geldiği ilk saatler dışında

http://nicolespencer.hubpages.com/
Ya da tuvalet iletişimini, yalnızca kaka için kurabilirsiniz. Bazen çiş sinyallerini algılamak kolay olmayabilir ama bir bebeğin kaka yapacağını 20 metre öteden ya da gözleriniz kapalıyken bile anlayabilirsiniz. Evet o tanıdık yüz şekli (kaka ifadesi), ya da ıkınma sesleri evrenseldir. Bunu farkettiğiniz zaman, kakasını yapmaya başlamış olsa bile hemen tuvalete götürebilirsiniz. Bir süre sonra kakasını tuvalete ya da lazımlığa yapmak için size daha erken haber verecektir. Bu da yine tuvalet eğitimi döneminde işinizi çok kolaylaştıracaktır. Çünkü yapılan araştırmalar gösteriyor ki tuvalet eğitiminde en sık rastlanan sorunlardan biri de kaka eğitimine dirençtir[2]. Tuvalet eğitimi sürecinde, bir süre sonra çişlerini rahatça tuvalete yapmaya alışsalar da, tuvalet eğitimi alan çocukların beşte biri kakalarını yapmak için bez bağlanmasını talep ederler. Bez bağlanmadığında da, kakalarını tutup çoğu zaman kabızlık, bazen de tıpta "enkoprezis" olarak bilinen ve çocuğun iradesi dışında kaka kaçırmasına neden olan bir rahatsızlık gelişebilir. Sonuç olarak kaka yapmak onlar için daha da tramvatik bir hale gelir. Bu tarz sorunlarla karşılaşmamak için bebeğinizle yalnızca kaka üzerinden de tuvalet iletişimi kurabilirsiniz.

Burada amaç, Bezsiz Bebek grubumuzun yöneticilerinden Selen'in grupta defalarca yazdığı gibi, "bebeğinizi bezine bağımlı yetiştirmemek; sadece, isterse kendini kirletmeden de tuvaletini yapabileceği bilincini verebilmek." Bu şekilde yarı zamanlı iletişim kurduğunuzda, bebeğinizi her zaman tuvalete götüremeseniz bile, fırsatınız olduğunda bezini açtığınız zaman, ne yaptığının çok daha çabuk farkında olup zamanla tuvalet bağımsızlığı kazanacaktır.


Tuvalet İletişimi Kitabı artık tüm kitapçılarda ve online kitabevlerinde: 



Evren Bay

Tuvalet İletişimi Facebook Grubu

Not: Bu yazı ilk kez Bebek Bakım Yapım Onarım sitesinde yayınlanmıştır. 

[1] http://godiaperfree.com/wp-content/uploads/2013/06/GDF005-Transcript.pdf
[2] http://www.pediatricsdigest.mobi/content/99/1/54.short
http://link.springer.com/article/10.1007/BF02895121#page-1
http://www.pediatricsdigest.mobi/content/99/1/50.short
http://www.pediatricsdigest.mobi/content/113/6/e520.short
http://archpedi.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=481500

February 5, 2014

0-18 Aylık Bebekler İçin Tuvalet İletişimi — Bölüm 5

6N 1K: Ne Zaman? 

Bir önceki bölümde bebeklerin kendilerine özgü zamanlamasından ve bezsiz zaman'ın öneminden bahsetmiştik. Bebeğinizin sinyallerini gözlemlemek ve bebeğinizin kendine özgü zamanlamasını, doğal ritmini öğrenmek için çok önemli olan bu zamanın korkulu bir rüyaya dönüşmemesi için alınabilecek önlemlerden bahsetmiştik.

Son 3 bölümdür "tuvalet iletişimi ne zaman?" sorusuna cevap olarak hep bebeklerin zamanlamalarından bahsettik. Peki anne-babaların ya da bebek bakımıyla ilgilenen diğer kişilerin zamanlaması yok mudur? Elbette vardır!

Ne zaman?: Sezgisel zaman

Sezgisel zaman, başlangıçta, genellikle altını kirlettiğini farkettikten sonra “Ah! Biliyordum kakasını yapacağını!” şeklinde tezahür edebilir. Modern hayatın getirdiği bilgi fazlalığı --ve hatta bazen kirliliği-- içten gelen seslerimizi bastırabilir. Oysa, bebek bakımıyla ilgilenen anneler, babalar ve hatta kardeşler genellikle bilir bebeğin ne zaman kaka yapacağını.

Hatta öyle ki anne bebekten uzakta olduğunda bile bebeğinin kaka yapacağını hisseder. Örneğin, ben bir gün kızları babalarına bırakıp bir kafeye çalışmaya gitmiştim. Bir anda bir kaka kokusu duydum. Evet doğru okudunuz, kahve değil, kaka kokusu. Etrafıma baktım, acaba birinden bir gaz kaçağı mı oldu diye ama etrafımda kimse yoktu. Sonra içimden geçti, bu koku bebişin kaka kokusuna benziyor, arayayım da söyleyeyim babası bir tuvalete tutsun diye ama eşim çıldırmış olduğumu düşünebilir diye vazgeçtim. Sonradan öğrendim ki bebiş tam o saatlerde kaka yapmış. 

O yüzden, ne zaman burnunuz bebeğinizin kaka kokusunu duyarsa ya da içinizdeki ses, "kalk kadın/adam şu bebeği bir tuvalete tut, kendi gidemiyor, yazıık" diyorsa, o zamanlarda da tuvalete tutabilirsiniz bebelerinizi. Tuvalet iletişiminin başka bir güzelliği de budur: içinizdeki sesi dinlemeyi yeniden öğrenip kendinize güveninizi artırır. Yalnız dikkat, o sol koldaki, "aman boşveeer, bırak bezine yapsın" diyeni değil, diğerini dinleyeceksiniz. 



Ne zaman?: Aydede çıktığı zaman

Su uyur, çişin %95’inin su olduğu düşünülürse, çiş de uyur. Evet bebekler ve aslında tüm insanlar, uyurken çiş yapmazlar ama tabii ki çişin içeriğinin çoğunluğunun su olmasından değil. İşin esprisini bir yana bırakacak olursak, gece çiş yapmamamızın asıl nedeni vücudumuz tarafından kendimizi kirletmememiz için salgılanan ADH, Antidiüretik Hormon'dur.
ADH (Antidiüretik Hormon): Vazopressin olarak da bilinen Antidiüretik Hormon (ADH), hipofiz bezi tarafından salgılanır ve memelilerin büyük çoğunluğunda bulunur. Bu hormonun esas amacı, böbreklerden su geri emilimini arttırmaktır. Vücut susuz kaldığında, ADH salgılanır ve böbreklerin suyu tutması sağlanır; böylece, idrar üretimi azalır[1]. ADH yalnızca vücudumuz susuz kaldığında değil, geceleri de daha fazla salgılanır ve böylece gece uykuda çiş yapmamıza engel olur. Bebekler ve tüm insanlar ve hatta ADH salgılayan diğer memeli hayvanlar, gece uyurken çiş yapmazlar, uyanınca yaparlar. 
ADH'den haberi olmayan ebeveynler (--ki biri de bendim ilk kızımda) bebeklerinin kaslarının gelişmediğini, o yüzden gece uykusunda bütün gece bezlerini doldurduğunu düşünürler. Oysa ki, bebekler uykularında çiş yapmazlar, uyanıp yaparlar.

Şu manzarayla karşılaşmamış bir ebeveyn yoktur sanırım:
Bebek yatakta rahatsızca hareket etmeye başlar, ya da henüz hareket edemiyorsa mızmızlanmaya başlar. Acıktı diye düşünen anne, bebeğin ağzına memesini dayar (ya da baba biberonu) ve bebek tekrar uykuya dalar. Fakat yarım saat sonra tekrar kalkar. Anne/baba tekrar emzirir, bebek tekrar uyur ve fakat bebek, tuvalet ihtiyacını gideremediği için yarım saat sonra tekrar kalkar ve bu kez mızmızlık katsayısı artmış olarak kalkar; çünkü, az önce emzirilerek uyutulduğu için bu defa daha çok çişi vardır. Anne/baba düşünür, çocuk yarım saat önce emdi aç olamaz, belki altını kirletmiştir deyip bezini kontrol eder. Bezi genellikle kurudur ya da kaçırmış gibi çok az ıslaklık vardır. "E bebek aç değil, açıkta değil neden uyumuyor bu!" diye kara kara düşünüp moraran gözlerini daha çok morartmak için internetin başına geçer ve uykusuz ebeveynler klübüne en hızlısından bir giriş yaparsınız...

Evet bebek aç değildir, açıkta değildir; ama işte sorun tam da budur. Bebekler, özellikle ilk 3 ay, kendilerini kirletmeme içgüdüleri çok güçlü olduğu için bez bağlıyken yani altları açık değilken bu işlerini rahatça yapamazlar. Ve gece boyunca, çişlerini tutamadıkları noktaya kadar kıvranıp dururlar.

Oysa ki bu sorunun çözümü gayet basittir. Kimya bilgilerimizden hatırlarsak, bir denkleme girenlerle (sütler), çıkanlar (çişler) eşittir. Yani gece bebeğinizi emziriyorsanız tuvalete de tutmalısınız ki rahatça uyuyabilsin.

İlk bebeklik devresini geçtikten sonra bizimki emmek için değil, çiş yapmak için kalkar oldu. Gece sinyalleri gündüzkine göre her zaman çok daha netti. Çünkü çiş yapmadan önce poposunu bir o tarafa bir bu tarafa deviriyor, bir 5 dakika kadar yatakta bu şekilde devrildikten sonra uyanıyordu. Ben de o kalkar kalkmaz çişe tutuyordum ve sonra birlikte uyumaya devam ediyorduk. 

Yalnız evde büyük bir kardeş varsa ve bizim gibi hep birlikte aynı odada uyuyorsanız ve tuvalet de odanın içindeyse dikkat etmek gerekir. Örneğin bir geceyarısı tuvalet iletişimi kurduğunuz bebeğinizi tuvalete götürdüğünüzde “çişş çişş” diye çişini yaptırmaya çalışırken içeriden şöyle bir ses duyarsanız şaşırmayın: “Anneeee, kilodum ıslanmış!!! Böhüüü!!!” Sizden de aynı anda “böhüü” sesleri yükselebilir ki bu durumda yarı uyur bebeğinizin de uyanıp sizin koronuza aynı “böhüü” sesiyle eşlik etmesi işten bile değildir. 

O yüzden gece hem diğer uyuyanları, hem de bebeğinizi uyandırmamak için mümkün olduğunca sessiz olmanızda fayda vardır. Zaten tuvalet iletişimine alışmış bebeklerle her zaman sözlü iletişim kurmanıza gerek yoktur. Onlar tuvalet pozisyonuna gelince de ne yapacaklarını gayet iyi bilirler ve bu pozisyona gelene kadar da çişlerini tutarlar. Tabii siz ardarda verdiği sinyalleri kaçırıp gece boyunca meme/biberon vermeye devam ederseniz, bir süre sonra sizden ümidi kesip sinyal vermeyi bırakabilir.

Ama yine de gece iletişimi kuramazsanız üzülmeyin. Tuvalet iletişimi, tuvalet eğitiminden farklıdır ve tuvalet eğitimi kaynaklarında önerildiği gibi gece-gündüz aynı anda bezini çıkarmanıza gerek yoktur. Hatta bu iletişimi zaman zaman kursanız bile olur. “EC Simplified” kitabının yazarı, Tİ eğitmeni Andrea Olson’un gözlemlerine göre, tuvalet iletişimi uygulayan çoğu ebeveyn daha çok yarı zamanlı iletişimi tercih ediyormuş[2]. Sizin de bebeğiniz gece uyandığında tuvalete götürülmeyi istemiyorsa, tuvalete götürdüğünüzde daha çok uyanıp geri uyuyamıyorsa, gece tuvalet iletişimi kurmayı tercih etmeyebilirsiniz. Merak etmeyin yalnızca gündüz iletişim kurduğunuzda, hatta yarı zamanlı iletişim kurduğunuzda da bebeğiniz size güvenmeye devam edecektir. Gece tuvalet iletişimi kurup kurmama konusunda sezgilerinize güvenip içinizdeki sesi dinleyebilirsiniz, o size doğru yolu gösterecektir.

Ve tuvalet iletişiminin özünü tekrar hatırlatalım: bebeklerimizi hiçbir şekilde zorlamıyoruz, onlara anlatarak, göstererek, fırsat vererek, dilini/beden dilini anlamaya gayret göstererek iletişim kurmaya çalışıyoruz; onlarla sevgi dolu bir şekilde ilgileniyoruz, şimdi ve şu anda.

Not: Bebeğiniz gece uyurken düzenli olarak altını ıslatıyorsa, mutlaka doktorunuza danışınız. Gece alt ıslatmanın, gıda alerjisi, uyku apnesi gibi başka nedenleri de olabilir ancak eğer bebeğinizin ADH’u yetersiz geliyorsa, bu hormonun sentetik versiyonu doktorunuza danışarak tedavi amaçlı kullanılabilir[3]. Gece, uykuda alt ıslatma problemi tuvalet iletişimi kurulan bebeklerde çok az rastlanır bir durumdur[4]. Alt ıslatma problemi daha geç yaşta tuvalet eğitimi almış çocuklarda daha sık görülür[4]. NAFC kurumunun yayınladığı rapora göre 5 yaşındaki çocukların %20’si, 7 yaşındaki çocukların %10’u düzenli olarak altını ıslatmaktadır. Ve alt ıslatma sorunu bazen yetişkinliğe kadar devam edebilir[5]. O yüzden böyle bir durumda mutlaka doktorunuza danışınız.


Gelecek bölümde: Ne zaman?: Zaman zaman (yarı zamanlı tuvalet iletişimi)

Tuvalet İletişimi Facebook Grubu

Not: Bu yazı ilk kez Bebek Bakım Yapım Onarım sitesinde yayınlanmıştır.


Kaynaklar:
[1] Vasopressin: http://en.wikipedia.org/wiki/Vasopressin
[2] Doing EC and having a life: Part-time Elimination Communication explained: http://godiaperfree.com/wp-content/uploads/2013/06/GDF005-Transcript.pdf
[3] Nocturnal enuresis: http://en.wikipedia.org/wiki/Nocturnal_enuresis
[4] Bauer, I. (2006). Diaper free: The gentle wisdom of natural infant hygiene (p. 199). New York, NY: Plume.
[5] Pediatric Nocturnal Enuresis (Bedwetting): http://www.nafc.org/bladder-bowel-health/bedwetting-2/bedwetting/#PediatricPrevalence

----------------------------------

Tuvalet İletişimi Kitabı artık tüm kitapçılarda ve online kitabevlerinde: 





January 31, 2014

0-18 Aylık Bebekler İçin Tuvalet İletişimi — Bölüm 4

6N 1K: Ne Zaman?

Geçen yazıda, her bebeğin (ve aslında tüm insanların) tuvalet ihtiyacı duyabileceği evrensel zamanlardan bahsetmiştik. Bu evrensel zamanlar:
  1. Uykudan uyanınca
  2. Uzun süre bir yerde oturmak durumunda kaldıktan sonra
  3. Banyodan sonra
  4. Bez değiştirirken
  5. Yemekten sonra
idi. Bu yazıda bebeğimizle başka hangi zamanlarda tuvalet iletişimi kurabileceğimizden bahsedeceğim.


Bebeğinizin kendine özgü zamanlaması

Her bebeğin tuvalet ihtiyacı duyabileceği evrensel zamanlar dışında bir de kendine özgü zamanlaması vardır. Bu zamanlama, bebeğin idrar torbasının büyüklüğü gibi fizyolojik etkenlere göre değişiklik gösterebileceği gibi, ne kadar sık beslendiği, nasıl beslendiği, hava sıcaklığı gibi dışsal etkenelere göre de değişiklik gösterebilir. Bebeğinizin belli bir beslenme ve uyku rutini varsa, bebeğinizin kendine özgü zamanlamasını bir yere not edip bu zamanlarda da tuvalet teklif edebilirsiniz.

Peki bebeğinizin kendine özgü zamanlamasını nasıl öğreneceksiniz? Aslında bebekler bu zamanlarda da sinyal verirler ama bebeğinizin sinyallerini algılamakta güçlük çekiyorsanız, hem sinyallerini anlamak için, hem de bebeğinizin kendine özgü zamanlamasını gözlemlemek için yapılabilecek en iyi şey bezsiz zaman geçirmektir.

Bezsiz zaman
Tuvalet iletişimi / Bezsiz Bebek ile ilgili kaynakların tümünde "bezsiz zaman"ın öneminden bahsedilir. Genellikle Amerika'lıların kaleme aldığı bu kaynaklar, bizim toplumumuza pek hitap etmez. Türkiyeli bir annenin en korktuğu zaman bezsiz zamandır kanımca. Bezsiz kalma korkusuyla kutu kutu bezler depo edilir daha çocuk doğmadan. Aslında sanırım stoklama tüm alanlara tezahür eder (bkz. bayram öncesi market rafları) ama bu bez daha bir önemlidir bizim toplumumuzda. Tabii bezsiz kalmaktan daha büyük bir korku vardır ki bütün korku filmleri birleşse bile, bu korkunun yanında hiç kalır Türkiyeli bir anne için. Evet bildiniz siz onu, BÜK, yani "bebeği üşütme korkusu," çok yakında sinemalarda! Fragmanda anneanne ve babaanne "hasta ettin bebeği!!!" diyerek annenin üzerine yürür, kafası bük-ülmüş annenin kolunu da bük-erler ve anne çığlık çığlığa uyanır. Aslında her şey bir rüyaymış.

Evet rüyadır bu BÜK, çünkü bebek üşümekten hasta olmaz, virüsten, bakteriden olur[1]. Ayrıca her hastalık bağışıklık sistemini güçlendirir. O yüzden bebek üşümesin diye 18 kat giydirmeye gerek yoktur. Diğer ucunu (çok soğuk havada t-shirtle saatlerce dışarıda gezmek) yazmıyorum bile çünkü bu şekilde çocuğunu sokağa çıkaracak bir anne henüz doğmamıştır zaten, buna eminim. Ayrıca bebekler milyonlarca ter bezi ile dünyaya gelir ve yaşadığı yerin sıcaklığına göre ilk 2 yılda ter bezleri kendilerini ayarlar[2]. Çok soğuk bir yerde yaşıyorsa, ısı kaybetmemek için ter bezlerinin büyük bir kısmı kapanır, sıcaksa tam kapasite çalışmaya devam eder. Eğer bebeğinizi ilk 2 yıl çok kalın giydirirseniz, sonrasında hep üşümeye devam eder. Ama aslında soğuk havadan değil, üşür diye dışarı çıkarmayarak ve dışarısı soğuk diye iyi bir şekilde havalandırılmamış evin içerisinde kuru havaya hapsederek hasta edebiliriz bebeklerimizi. Çünkü kuru hava, özellikle influenza virüslerinin bir numaralı tercihidir[3]. Kuru havalarda, dar mekanlarda insanları öksürtüp hapşırtarak çok daha kolay bir şekilde yayılır bu virüsler.

Konumuza dönecek olursak, bezsiz zaman korkulacak bir zaman değildir aslında. Gerçi, ben de Türkiyeli bir anne olarak başlangıçta çok direndim, kabaca b.ka batmak istemiyordum. Neyse ki BÜK'ün belini ilk bebeğimde bükmüştüm. Bir de bebeğim bezliyken de tuvalet ihtiyacı olduğunu anlayabiliyorum diye düşünüyordum. Ayrıca bebeğimin tuvalet zamanlarını iyi biliyordum, o yüzden de gereksinim duymamıştım. Amma velakin bir süre sonra bebeğimin kendine özgü zamanlaması değişti ve ben de zamanla bezsiz zaman geçirmenin nasıl yapılacağını öğrendim. Ve de nasıl yapılmayacağını…

Örneğin, bir gün yemek sonrası sofrayı toplamaya dalıp o sırada 11 aylık olan (ç)işini-bilir-bebeğimi bezsiz bıraktığımda başıma komik bir olay geldi. (Ç)işini-bilir-bebek içeri gidip sonra bana geri geldi. Kucağıma aldığımda altı ıslaktı. Yerlere bakarak, gittiği yolun izini bulmak çok zor olmadı. Çiş damlalarını takip ettiğimde beni tuvaletteki gölete götürdü. Evet, tuvaletini yapmak için doğru odayı bulmuştu ama doğru yere isabet ettirme konusunda anladım ki daha çok işimiz vardı. 

Şaka bir yana, bezsiz zaman geçirmek bebeğinizin doğal ritmini öğrenmek için çok önemlidir. Örneğin kalktıktan ne kadar zaman sonra çiş yapıyor, yemekten ya da emmeden ne kadar zaman sonra kaka yapıyor, bezsiz zaman geçirerek bunları kolayca gözlemleyebilirsiniz. 

Bezsiz zaman, yukarıdaki anekdottan da anlaşılacağı gibi bebeğinizi bezsiz olarak ortalığa salmak değildir. Bu şekilde bebeğinize istediği yere, istediği gibi çiş/kaka yapmasını öğretebilirsiniz istemeden. Bu yüzden bezsiz zamanı, sorumlu bir şekilde yapmak, bu zamanlarda tamamen bebeğinize odaklanmak çok önemlidir. Yoksa benim gibi yerdeki çiş damlalarını takip ederek oluşturduğu göleti, yolda bıraktığı izleri, bebeğinizin çiş olmuş bacaklarını ve poposunu temizlemekle daha çok vakit kaybedebilirsiniz. 

Bezsiz zaman geçirmenin iki amacı vardır: birincisi, bebeğinizin sinyallerini gözlemlemek; ikincisi de, bebeğinizin kendine özgü zamanlamasını, doğal ritmini gözlemlemektir. Bunun için hem kendinizi tamamen bebeğinize verebileceğiniz, hem de bebeğinizin tuvaletini yapmasının kuvvetle muhtemel olduğu zamanları seçmenizde fayda vardır. Bu zamanlar, genellikle uykudan kalktıktan sonra ya da yemek saatinden sonradır. Bir kağıda ya da kafanıza not alarak, bebeğinizin tuvalet ritmini kolayca öğrenebilirsiniz. Ancak bu not tutma işini ilk 3 ay yapmanızı pek tavsiye etmem. Çünkü ortaya yandaki gibi bir tablo çıkabilir. Çiş yapma sayısını not etmek için evdeki kağıtlar yeterli olmayabilir, bilgisayarınız çökebilir, beyniniz göçebilir.   

Neyse ki, 3 aydan sonra bebeklerin idrar torbaları biraz daha büyüdüğü için çiş yapma sıklığı azalır. Biraz daha başedilebilir ve makul boyutlara gelir. O zaman çıldırmadan bezsiz zaman geçirmeyi deneyebilirsiniz. Örneğin, uykudan kalktıktan ne kadar süre sonra ilk çişini yapıyor, bu ilk çişinden ne kadar süre sonra ikinci çişini yapıyor ya da yemek yedikten kaç dakika sonra kakasını yapıyor, kaka yaptıktan ne kadar süre sonra çişini yapıyor. Eğer bunları not edebilirseniz, bu zamanlarda bebeğinize dikkat ederek tuvalet ihtiyacını karşılaması için yardımcı olabilirsiniz. Bu zamanları bilmek, sinyallerini daha rahat gözlemlemenizi de sağlar. Başlangıçta biraz ekstra çaba gerektirebilir ama bir süre sonra tuvalet ritmini ve sinyallerini daha rahat anlayacağınız için bu çabaya değer. Yalnız bezsiz zamanı bir kere yapmak yeterli olmaz. Bunu birkaç gün üstüste, günde 1-2 saat yapmak gerekir. Bir de bebeklerin ritmleri büyüdükçe değiştiği için eski zamanlama işe yaramadığında tekrar yapmak gerekir. 


3 aydan büyük ve henüz hareket edemeyen bebeklerle bezsiz zaman geçirmek görece kolaydır. Bunun için altına su geçirmeyen bir örtü serip gözlem yapabilirsiniz. Eğer siz de BÜK'üklerdenseniz, bacaklarına baba çorabı giydirebilirsiniz. Eğer etrafın batmasından korkuyorsanız, altını ıslattığını kolayca gözlemleyebileceğiniz bir şeyler giydirebilirsiniz. Örneğin, bir havluyu sumo stilinde bağlayıp minik güreşçinizi meydanlara salabilirsiniz. Böylece hem etraf batmamış olur, hem de çişini yaptığını hemen görebilirsiniz. 

Hareket eden bebeklerle bezsiz zaman geçirmek için biraz daha dikkatli olmanız gerekebilir. Gittikleri her yere, her an çiş yapma potansiyeline sahiptirler. Kakayı gözlemlemek daha kolaydır, çünkü kaka için ya bir yere tutunur ya da çömelme pozisyonuna geçerler. Kaka yaptığını farkettiğiniz anda tuvalete tutabilirsiniz. Çiş için de aynı şey geçerlidir. Zaten çiş yaptı diye düşünüp temizleyip üstünü değiştirmeye başlamadan önce tuvalete tutmayı deneyebilirsiniz. Tuvalete tutulmaya alışmış bebekler, genellikle idrar torbalarının tümünü boşaltmazlar, kaçırmış gibi azıcık yaparlar; tümünü boşaltsalar bile, alıp tuvalete tutmak onlara çişin tuvalete yapılması gerektiği mesajını verir. Ve her seferinde tuvalete tuttuğunuzda ya da lazımlığa oturttuğunuzda, bir süre sonra kendisi gidip bu ihtiyacını tuvaletin ya da lazımlığın yanında karşılayacaktır. Ama her zaman isabet ettiremeyecektir o ayrı :) 

Resim: http://crappypictures.com/



Gelecek bölümde: Ne zaman?: Sezgisel zaman ve Aydede çıktığı zaman (gece tuvalet iletişimi)

Tuvalet İletişimi Facebook Grubu

Not: Bu yazı ilk kez Bebek Yapım Bakım Onarım sitesinde yayınlanmıştır.



-----------------------------

Tuvalet İletişimi Kitabı artık tüm kitapçılarda ve online kitabevlerinde: 



January 30, 2014

0-18 Aylık Bebekler İçin Tuvalet İletişimi — Bölüm 3

6N 1K: Ne zaman?

Geçen yazıda uygulamalı tuvalet iletişiminin 6N 1K'sından (ne, ne zaman, nerede, nasıl, neden, nereden ve kim) bahsetmeye başlamıştık. Pratikte kısaca "ne" olduğunu anlattıktan sonra "ne zaman" sorusuna geçtik. Ne zaman sorusuna yanıt olarak kısaca bebeklerimiz bize sinyal verdiği zaman dedik ve olası sinyalleri listeledik, facebook bezsiz grubumuzda annelerin paylaştığı sinyallere örnekler verdik. Bu yazıda ne zaman sorusunu biraz daha detaylandırıp farklı zamanlamaları inceleyeceğiz.


Sinyal gelmediği zaman

Evet, bebeklerimiz sinyal verdiği zaman tuvalete tutmak gerekir, bu kesin. Ancak bebekler her zaman sinyal vermezler ya da bebek bakımıyla ilgilenen kişiler, bebeğin verdiği sinyalleri her zaman çok iyi algılayamazlar. Ya da sinyal veren bebeğimiz bir anda sinyal vermeyi kesebilir, etrafıyla ilgilenecek çağa geldiğinde daha ilginç şeylere takılıp unutabilir; emeklemeye, yürümeye başladığında takip etmek zorlaşabilir; diş çıkarma ve hastalık dönemlerinde, diğer temel ihtiyaçları gibi tuvalet ihtiyacını da ikinci plana atabilir. Bunun için üç farklı zamanlama devreye girer:
  1. Evrensel zamanlama
  2. Bebeğinizin kendine özgü zamanlaması
  3. Annenin ya da bebek bakımıyla ilgilenen diğer kişilerin içgüdüsel zamanlaması 

Evrensel zaman
Tüm bebişlerin tuvalete gittiği belli zamanlar vardır. Bu zamanlar bir ön koşula bağlı olduğu için, normal şartlar altında (NŞA) tüm insanlar için de geçerlidir. Kendinizi düşünün, ne yaptıktan sonra tuvalete gitme ihtiyacı duyarsınız? 
fotoğraf: http://www.chicagoparent.com/
  1. İlk olarak, uykudan uyanınca. Uzun bir gece uykusundan sonra tuvalete koşmayan yoktur herhalde. Uyku sırasında vücudumuz kendimizi kirletmemek için özel bir hormon salgılar (ADH: antidiüretik hormon). Bu hormon sayesinde, gece tuvalete gitmeden rahat rahat uyuyabiliriz. Ama uyanınca, ADH seviyesi düşer ve ilk iş kendimizi tuvavlette buluruz. Anne-babalar sabah bebeklerinin bezlerini değiştirdiklerinde bütün gece çiş yapıp bezlerini doldurduğunu düşünürler. Oysa bebekler de bir insandır, insan anatomisine sahiptir, onların vücudu da ADH salgılar ve uykularında kendilerini kirletmelerini engeller. Fakat yenidoğan bebeklerin mideleri küçük olduğu için yaşamlarını devam ettirecek kalori ihtiyaçlarını sağlamak üzere daha sık uyanırlar, uyandıklarında da çiş yaparlar, bu da sabah bezlerinin dolu olmasına neden olur. O yüzden bebeğiniz uykularından (gece yarısı, sabah, öğlen) uyandığında tuvalete tutup bu doğal ihtiyacını karşılamasını sağlayabilirsiniz. Yalnız bazı bebekler kalkar kalkmaz yapmayı tercih etmeyebilir, 1-2 dakika geçtikten veya bazen emdikten sonra yapabilirler, bunu da bebeğinizi gözlemleyip deneme-yanılma yoluyla kısa sürede keşfedebilirsiniz.
     
  2. İkinci evrensel zaman, uzun süre bir yerde oturmak durumunda kaldıktan sonra. Örneğin, araba koltuğu, sling, kanguru, mama sandalyesi ve artık bebeğinizi uzun süre oturttuğunuz neresi varsa. Tabii burada zaman kavramının idrar torbasının büyüklüğüyle doğru orantılı olduğunu unutmamak gerekir. Yani size belki 5 saat uzun süre gibi gelebilir ama onlar için 45 dakika bile epey uzundur [tabii siz siz olun 5 saat boyunca, zorunda kalmadıkça bir yerde oturmayın, araştırmalar gösteriyor ki, uzun süreli oturmak pek çok sağlık sorununu da beraberinde getiriyor. Gerçi bebekler, anne-baba poposunun koltuğa değdiğini algılayan dedektörle dünyaya geldikleri için, bu konuda endişe duymanıza hiç gerek yok. Bırakın 5 saati, 5 dakika bir yerde oturabiliyorsanız şanslısınız demektir]. Kısaca, slingden/araba koltuğundan/mama sandalyesi ve benzeri yerlerden çıkardıktan sonra tuvalete tutmakta fayda vardır.

    Gerçi, bebekler bu oturma yerlerindeyken genellikle sinyal verirler, hatta daha yoğun olarak verirler ama siz bu sinyalleri algılayamıyorsanız, uzun süre bir yerde oturduktan sonra ve hatta öncesinde de tuvalete tutmak iyi olabilir. Örneğin, bizimki tuvaleti olduğunda araba koltuğuna oturmamak için direnirdi, slingdeyken çişi geldiğinde yoğun sinyaller verirdi, "annecim tuvaletim geldi ve senin üzerine yapmak istemiyorum, hadi artık anla ve çıkar beni, bak yoksa ben atıcam kendimi" der gibi kendini geriye doğru iterek ihtiyacını belli ederdi. Bebeklerini slingde ya da kanguruda taşıyan anne-babalar eminim deneyimlemiştir bu hareketi. Çiş sinyali ne ola ki diye düşünüyorsanız, işte bu hareket iyi bir örnek. Çünkü, bebekler doğaları gereği anne-babalarını ya da üzerinde yattıkları yeri kirletmek istemezler, onun için de küçücük bebekler bile kendilerini geriye iterek tuvalet ihtiyaçlarını gidermek için uzaklaşmaya çalışırlar. Bu zamanlarda tuvalete tutarsanız, bebeğiniz çok rahatlayacaktır.
     
  3. Gelelim, üçüncü evrensel zamanımıza: banyodan önce ya da sonra. Kimin banyodayken çişi gelmez? Bebeğinizi soyup banyoya koyduğunuzda, eğer çişini yeni yapmadıysa, çok büyük bir olasılıkla banyodan sonra yapacaktır. Hatta yaptıysa bile tekrar yapması kuvvetle muhtemeldir. Banyoya çiş yapmasından korkmayın, çiş sterildir; ancak çiş, bir yerde uzun süre kalırsa bakteriler hücum eder ama zaten banyoda böyle bir olasılık yoktur. Banyoda çişimizin gelmesinin nedeni, bilindiğinin aksine suyun şırıl şırıl akan sesi değildir, ısı değişimidir. Aslında yalnızca banyoda değil, denize girdiğimizde ya da kıyafetlerimizi çıkarttığımızda, hatta çıkartmadan soğuk bir ortama girdiğimizde, ortamın sıcaklığı vücut sıcaklığımızdan daha düşükse, vücudumuz ısıyı yükseltmek için sıvıları dışarı atmak üzere harekete geçer. Tam tersine sıcak havalarda da daha az sıklıkta çiş yaparız.

    Bunun nedeni, soğuğa maruz kalan vücudun, ısı kaybını azaltmak ve hayati organları korumak için deriye ve yüzeye yakın dokulara olan kan akışını kısıtlaması ve kanın vücudun merkezinde toplanmasını sağlamasından kaynaklanır. Buna tıpta "periferik damar büzüşmesi" denir. Kanın vücudun merkezinde toplanmasının sonucu olarak vücut merkezindeki kanın hacmi artar, bu da atardamarlardaki kan basıncını artırır. Kan hacmi ve dolayısıyla kan basıncı böbrekler tarafından kontrol edilir. Böbrekler kan basıncına göre vücuttaki suyu geri emerler ya da geri akıtırlar. Soğuğa maruz kaldığımızda vücut merkezinde toplanan kan hacmi, dolayısıyla da kan basıncımız artar ve böbreklerimiz kan basıncını düşürmek için vücuttan su ve tuz çekerler, bu da daha çok idrar üretmemize sebep olur. O yüzden bebeğinizi banyo için soyduğunuzda, tuvalet teklif edebilirsiniz. Eğer öncesinde yapmazsa, sonrasında mutlaka yapacaktır.

  4. Ve buradan dördüncü evrensel zamana bağlanabiliriz, bez değiştirirken. Zaten çiş yapmış diye düşünmeyin, bebekler, özellikle Tİ’ye alışmış bebekler bezlerine çiş yaptıklarında idrar torbalarının tümünü boşaltmazlar, boşaltmış olsalar bile, aradan geçen zamanda yine çiş biriktirmiş olabilirler, bezini değiştirmek için altını açtığınızda, üşüyen popo, kan basıncı değişimini kontrol eden böbrekleri harekete geçirip tekrar boşaltım mekanizmasını canlandırabilir, ya da bebeğiniz kendini kirletmek istemediği için bezini çıkartmanızı beklemiş olabilir. O yüzden bez değiştirirken de tuvalete tutmakta fayda vardır.
     
  5. Beşinci ve son evrensel zamanımız, yemekten sonradır. Yemekten sonra çoğu insanın kakası gelir. Elbette yediğimiz yiyeceklerin bir kısmı dışarı atılacaktır ancak hemen değil. Önce midede sindirilip daha sonra bağırsaklara geçer, bağırsakların uzunluğunun ortalama 7,5 metre olduğu düşünülürse, yiyeceklerin vücuttan atılması için epey uzun bir yolculuk yapmaları gerektiği ortaya çıkacaktır. Yiyeceklerin ağızdan popoya kadar olan bu yolculuğunun süresi, yediğimiz yiyeceklere göre değişir ancak yetişkinler için ortalama 53 saat, çocuklar içinse ortalama 33 saat sürer, çünkü çocukların metabolizması yetişkinlere göre daha hızlı çalışır. Fakat neden genellikle yemekten sonra kakamız gelir? Çünkü yeni yiyecekler geldiğini haber alan vücudumuz, onlara yer açmak için harekete geçer. Bu da gastrokolik refleks sayesinde olur. Bu refleks mideye düşen ilk lokmayla devreye girer. Yenidoğanlarda daha hızlı çalışır, o yüzden 0-3 ay arası bebekler genellikle emzirme esnasında kaka yaparlar. Bebeğiniz, bağırsaklarındaki rahatsızlık dolayısıyla bir anda memeyle boğuşmaya başladığında, emzirmeye ara verip lavaboya/tuvalete/lazımlığa/leğene tutarsanız, hem rahatça kakasını yapar, hem de gazını çıkarır; sonra da rahatlamış olarak kalan sütleri süpürebilir. Bu gastrokolik refleks biraz daha büyük bebeklerde (3-6 ay) emzirmeden hemen sonra, daha büyük bebeklerde yemek yedikten 10-15 dakika sonra devreye girer.  
http://itsallaboutthehat.blogspot.com/

Not: Eğer memeyle boğuşmaya başladığı anda yapıyorsa ve siz tuvalete yetişemiyorsanız, emzirirken yanınızda bir kap bulundurup yapacağı zaman resimdeki gibi altına koyabilirsiniz. Bir de bu şekilde cıbıl cıbıl emzirip bebeğinizle daha çok ten teması kurabilirsiniz.








Aslında bebekler, bu evrensel zamanlarda sinyal verirler, fakat siz sinyalleri algılayamıyorsanız ya da bebeğiniz bir nedenden dolayı sinyal vermeyi kestiyse, bu zamanları bir yere not edip bebeğinize tuvalet teklif edebilirsiniz. 

Eğer bebeğiniz, bu zamanlarda kendisini itiyorsa ya da başka şekillerde tuvaletini yapmak istemediğini belli ediyorsa kesinlikle zorlamayınız. Unutmayın "tuvalet iletişimi özünde, bebeğinizin ihtiyaçlarına cevap vermektir; ve bu davranış ancak sevgi ve şefkâtle sürdürülebilir. Emzirmenin de tuvalet iletişiminin de esas amacı, bebeğinizle sevgi dolu bir şekilde ilgilenmektir, şimdi, şu anda. (Ingrid Bauer)"

Bir sonraki yazıda: Bebeğinizin kendine özgü zamanlaması ve bezsiz zaman


Not: Bu yazı ilk kez Bebek Yapım Bakım Onarım sitesinde yayınlanmıştır.


-----------------------------------

Tuvalet İletişimi Kitabı artık tüm kitapçılarda ve online kitabevlerinde: 



January 19, 2014

0-18 Aylık Bebekler İçin Tuvalet İletişimi — Bölüm 2

Uygulamalı Tuvalet İletişimi: 6N 1K

Geçen yazıda tuvalet iletişimine nasıl başladığımıza, konuyla ilgili yanlış bilinen gerçeklere (Freud gerçeği, 18 ay miti) ve tuvalet iletişimi terimini ilk kez ortaya atan Ingrid Bauer'in tuvalet iletişimi tanımına yer vermiştim. Bu yazıda, tuvalet iletişiminin 6N 1K'sından bahsedeceğim. Ama uygulamaya geçmeden önce bir kez daha tuvalet iletişiminin, klasik tuvalet eğitiminden farklı olduğunu vurgulamak istiyorum; bu nokta çok önemli! Facebook'taki Bezsiz Bebek grubumuz adminlerinden Selen'in dediği gibi:
"Burada biz bebeğe bir şey öğretmeye veya tuvalet eğitimi vermeye çalışmıyoruz. Aksine Tuvalet iletişimi yönteminde öğrenmesi gereken annedir, bebeğin hareket ve davranışlarından tuvaletini yapma ihtiyacı olduğunu anlayıp bu ihtiyacı giderirsiniz mantık budur. Eğer bebekle bu şekilde iletişim kurmayı başarırsanız çişi veya kakası geldiğinde bu ihtiyaca karşılık vereceğinize inandığı, size güvendiği için sizi uyaracaktır. Arada diş çıkarma, konuşmayı öğrenme, yürüme, emekleme, hastalık gibi gelişimsel dönemlerde bebeğin dikkati dağıldığı için bu iletişimin kesintiye uğraması çok normaldir [tıpkı diğer doğal ihtiyaçları olan yemek ve uykunun da etkilenmesi gibi]. Bir seferde öğrettim bitti diye bir durum yok burada; daha çok annenin emek ve sabrını gerektiriyor bu yöntem."
Selen Obuz

Evet, Selen'in de yazdığı gibi tuvalet iletişimi, klasik tuvalet eğitiminden çok farklıdır, bir seferde öğrettim bitti diye bir durum yoktur. Bunu kendi kendine yemek yemeyi öğrenmesi gibi düşünebilirsiniz. İlk başta oturana kadar onu siz beslersiniz (ya da tuvalete tutarsınız), sonra önüne yemekleri koyarsınız (ya da lazımlığını), önceleri döker saçar ama bol pratikle kendi kendine yemeye başlar. Bazı günler iştahı yoktur, yemek yemek istemez (ya da lazımlığına oturmak) ama bazı günler siz sormadan "mama mama" diye eteklerinizde dolanır (ya da "kaka kaka" diye :). Yemek yemek istemediği zaman zorla ağzına kaşık sokmazsınız, bilirsiniz ki bu böyle bir dönemdir ve geçecektir. Ve geçer, bir gün bir bakarsınız ki o küçük insan sofrada sizinle birlikte çatal kaşık kullanarak yemek yiyordur. Tabii bu olana kadar üstünden-başından, evin her tarafından yemek parçaları (ya da çiş-kaka) temizlemek zorunda kaldığınız anlar çok olacaktır. Ama bunun için ne ona kızarsınız, ne de kendinize, çünkü bilirsiniz ki o daha bebektir ve bebekler yeni bir şey öğrenirken bunların olması çok normaldir. Tuvalet de işte aynen böyle, doğal bir gelişim sürecidir, o yüzden doğal olmak, rahat davranmak çok önemlidir. Diğer gelişim süreçlerinde olduğu gibi bol sabır, bol destek ve bebeğinize kendisini geliştirmesi için bol fırsat vermeniz gerekir.

Şimdi gelelim 6N 1K'ya...

1. N: Ne?
Sanırım bu nokta artık iyice anlaşıldı, olayımız tuvalet iletişimi; tuvalet eğitimi değil. Basitçe yaptığımız, bebeğimizle iletişim kurarak temel ihtiyaçlarından biri olan tuvalet ihtiyacını karşılamaya çalışmak. Ve genel olarak bilinenin aksine, bebekler kendilerini kirletmekten hiç hoşlanmazlar, kendilerini kirletmeme içgüdüsü ile dünyaya gelirler ve doğuştan itibaren bize bunun sinyallerini verirler —üstelik yaptıktan sonra değil, yapmadan önce ‘söylerler’.

Pratik olarak tuvalet iletişiminin ne olduğunu şu şekilde özetleyebiliriz:
  1. Tuvaleti gelen bebek sinyal verir. 
  2. Sinyali alan anne ya da bebeğin bakımıyla ilgilenen diğer kişiler bebeği tuvalete tutar. 
  3. Bebek çişini yaparken “çişşş” ya da “pssss” sesi çıkarılır, kakasını yaparken “ıh ıh” ya da “mmm” diye ıkınma efekti yapılır. 
  4. İşlem bittikten sonra, ihtiyacı karşılanmış bebeğinizin yüzündeki rahatlama ifadesiyle mest olunur

2. N: Ne zaman?
Aslında bu sorunun cevabı çok basit: bebeğiniz size sinyal verdiği zaman.

Bebekler tuvaletleri geldiği zaman, özellikle ilk aylarda kendilerini kirletmeme içgüdüleri çok güçlü olduğu için tuvaletlerini yapmadan önce yoğun sinyaller verirler. Bu sinyaller sözlü veya bedensel olabilir ve her bebeğe ve bebeğin yaşına göre değişebilir.

Diaper Free Baby'nin kurucularından Melinda Rothstein’ın “About DiaperFreeBaby” makalesinde yazdığına göre bazı ortak sinyaller şunlardır:
  • kıpırdanma ya da huysuzlanma
  • ağlama
  • gaz çıkartma
  • uzun süre huzurlu bir şekilde durduktan sonra bir anda gerginleşme
  • homurdanma
  • kolları bacakları sallama
  • araba koltuğuna, slinge ya da çocuk arabasına oturmayı reddetme
  • 8-9 aydan sonra işaret dili ile tuvalet işaretini yapma [Uluslararası işaret diline göre tuvalet işareti, bizim ülkemize pek uygun değil maalesef (kabaca nah işareti ile bay bay yapıyorlar). Ben bunun yerine elimi yumruk yapıp sağa sola sallamayı tercih ettim, bunu yaparken de tuvalet, çişş, kaka gibi kelimeler söyledim.]
  • emeklemeye veya yürümeye başladıktan sonra tuvalete ya da oturağın yanına gitme. 
Evet, bebeğiniz sinyal verdiği zaman tuvalete tutmak gerekir, bu kesin. Ancak bebekler her zaman sinyal vermezler ya da bebek bakımıyla ilgilenen kişiler, bebeğin verdiği sinyalleri her zaman çok iyi algılayamazlar. Ya da sinyal veren bebeğiniz bir anda sinyal vermeyi kesebilir, etrafıyla ilgilenecek çağa geldiğinde daha ilginç şeylere takılıp unutabilir; emeklemeye, yürümeye başladığında takip etmek zorlaşabilir; diş çıkarma ve hastalık dönemlerinde, diğer temel ihtiyaçları gibi tuvalet ihtiyacını da ikinci plana atabilir. Bu durumlarda bebeğinizi zorlamadan tuvalet iletişimine nasıl devam etmek gerekir? Başka hangi zamanlamalar kullanılabilir?

Gelecek bölümde: Ne Zaman?: Sinyal gelmediği zaman

Not: Bu yazı ilk kez Bebek Yapım Bakım Onarım sitesinde yayınlanmıştır.


----------------------------

Tuvalet İletişimi Kitabı artık tüm kitapçılarda ve online kitabevlerinde: 



January 8, 2014

0-18 Aylık Bebekler İçin Tuvalet İletişimi — Bölüm 1



Ilık bir sonbahar günüydü. Kardeşim bizi ziyarete gelmişti, aileye yeni eklenen yeğeni ile tanışmak, 3,5 yaşındaki diğer yeğeniyle oynamak için haftasonunu bizimle geçirecekti. Ailemizin en yeni üyesi henüz 1 aylıktı. Hep birlikte biraz hava almak için yakınımızdaki korulukta yürüyüşe çıktık. İlk kızımızın aksine bu bebeğin ne kadar sakin ve biz artık 'çokça' deneyimli ebeveynler olduğumuz için bakımının ne kadar rahat olduğundan bahsediyorduk. Dilimizi ısırmamış olmalıyız ki o sakin bebek gitti, yerine, huysuz, mutsuz ve bakımı son derece rahatsız bir bebek geldi. Kucağımıza aldık susmadı, yatırdık susmadı, bir türlü sakinleşemiyordu. Kardeşim muhtemelen bizim kendini bilmez ebeveynler olduğumuzu düşünüp bebişi elimizden aldı. Dayı kucağı kısa bir süre işe yaradıysa da, bebiş tekrar huysuzlandı. Hemen bebek-ağlıyor-acil-durum!!! listesinin üzerinden gittik.
- Uykusu geldi!
Hayır, çünkü yürüyüşe çıkmak için onun uyanmasını beklemiştik.
- Karnı acıktı!
Yok bu da değil. Çünkü çıkmadan önce emzirmiştim.
- Gazı var!
Yoo, emzirdikten sonra gazını da çıkarmıştı.
- Kucak istiyor!
İyi de kimin kucağı, anne değil, baba değil, dayı değil, bir ablasına vermedik, versek susar mı acaba diye uç şeyler düşünürken listenin sonunda yer alan, "bezi kirli" maddesini baba hatırladı ve bu bebeğin altını kirletmekten hiç hoşlanmadığı tezini ortaya attı.
Ne cüret! İki kez anne olmuş biri olarak, ona başbakan-mış ve bebek bakımını bana öğretmeye çalışıyormuş gibi baktım. O henüz bir aylık bir bebekti, nereden anlayabilirdi altının kirli olduğunu. Üstelik çıkmadan önce yapılacaklar listesinin başında olan bez-değiştirme işini tabii ki ihmal etmemiştik. Ve çıkalı henüz 10 dakika bile olmamıştı. Yine de, ortamı sakinleştirmek için yanlarından ayrılıp kuşkuyla tuvaletin yolunu tuttum ve altını açmamla birlikte ufak çapta bir patlamaya şahit olmam bir oldu. Sarı kaka renginin yeni giydirdiğim kıyafetlere pek yakıştığını söyleyemeyeceğim ama bebiş sonunda huzura ermişti. Baba kişisi haklıydı! Bebiş kendini kirletmeyi sevmiyordu ama kirlettikten sonra değil, kirletmeden önce, bezine yapmamak için kendini yırtıyordu. Bezini açmamızı fırsat bilip anında etrafı suluyordu.
* * *

Eğer yenidoğan bir bebeğin bezini birkaç kereden fazla değiştirme teşebbüsünde bulunduysanız elinize işenmiş olma ihtimali yüzde yetmiş beştir. Eğer bu bebek erkek bebekse çişinin yüzünüze isabet etmiş olması ihtimali yüzde yirmi beştir. Fakat, aç değil ama açıkta olan, yani bezsiz olan bir bebeğin tuvalet ihtiyacını giderdikten sonra size gülmesi ihtimali yüzde yüz, yani kesindir.

Eğer, 20. yüzyılın son çeyreğinde dünyaya geldiyseniz, bu duruma şaşırma ihtimaliniz yüzde doksan dokuzdur; ama kesin olan bir şey var ki doğadaki tüm memeli hayvanların yavruları gibi insan bebekleri de kendilerini kirletmek istemezler ve diğer temel ihtiyaçlarını haber verdikleri gibi tuvalet ihtiyaçlarını da haber verirler —tabii anlayana. Ben ilk kızımda anlamamıştım. Ki aslında onunla da benzer durumlar yaşamıştık. Örneğin ikisinde de hastanede hemşireler eldiven takıp çöplerin içerisinde çişli bez aramışlardı. İkincisinde, sonradan ortaya çıktı ki ikinci gün yıkanmaya gittiğinde temiz havlular üzerinde bir iz bırakmak istemiş ve altı açılınca rahatça bu isteğini başarmıştı. Çöpün içerisinde bez arayan hemşire bu haberi duyduğunda muhtemelen sevinç çığlıkları atmak istemiş ama bebek uyuduğu için sessizce tebessüm etmekle yetinmişti. Ya da belki de o gün meslekten ayrılmaya karar vermiş ve gelecek hayatı için kurduğu tatlı hayaller onu gülümsetmişti. Kimbilir? Ama bilseydi bebeklerin kendilerini kirletmek istemediklerini ve dolayısıyla bez takılmasından hiç hoşlanmadıklarını her şey çok daha farklı olabilirdi.

Evet, bebekler kendilerini kirletmeme içgüdüsü ile dünyaya geliyorlar. Ama biz ne yapıyoruz? Doğar doğmaz altlarına bir bez takıyoruz ve sanki normal olan buymuş gibi bezlerini tuvalet olarak kullanmalarını istiyoruz. Sonra da iki yaşına geldiklerinde bir anda bezlerini çıkarıp “hayır, oraya değil buraya yapacaksın” diyerek 2 yıldır alıştıkları/güvendikleri, gece-gündüz her iki anlamda da 'bağlı' oldukları bezlerini ellerinden alıyoruz. Üstelik tam iki yaşında, inatlaşmaların en yoğun olduğu dönemde bu işi yapıyoruz. Neden?

Bunun pek çok nedeni var elbette. Bir nedeni bez endüstrisi, modern sistemin getirdiği kullan-at rahatlığı, başka bir nedeni annelerin-babaların çalışma zorunluluğu yüzünden bebekleriyle yeterince ilgilenememesi, ama sanırım en önemli nedeni, Freud'u yanlış okuyanlar ve kasların 18 aydan önce gelişmediği yanlış bilgisini kulaktan kulağa günümüze getirenler.

Freud gerçeği

Bebişin tuvalet ihtiyacını haber verdiğini farkettikten sonra annemin sözleri aklıma geldi: "Biz sizi tuvalete tutardık, siz 1 yaşında halletmiştiniz tuvalet işini. Sen de bebişin altını açtığında lavaboya tutup "çişş" de alışsın." Bir cesaret denemeye başladım ama tedirgindim. Çünkü, yıllardır bize öğretilen/dayatılan çok mühim bir bilgi vardı: 2 yaşından önce tuvalet eğitimi verirseniz çocuğunuz ileride psikopat olur! Yo hayır, ben çocuğum için böyle bir gelecek hayal etmiyordum. Bu konuyu hemen araştırmalıydım. Tarihin önemli figürlerinden biri olan psikolog Sigmund Freud'un bu konudaki görüşleri önemliydi.

Araştırdım, çok araştırdım ve fakat bu konuda en çok referans verilen Freud'un orijinal makalelerinin hiçbirinde erken tuvalet eğitimi ile ilgili bir bilgi bulamadım. En yakın olanı, Freud'un 1905 yılında yayınladığı “Three Contributions to the Theory of Sex” kitabıydı. Bu kitapta yer alan "The Infantile Sexuality" makalesinde, bebeklerde görülen erken cinsel dürtülerden bahsediyordu, bebeklerin haz duyduğu üç farklı erojenik bölgeyi tanımlıyordu (ağız, anal bölge, genital bölge).

Freud’a göre anal bölgeden haz duymaya başlayan çocuklar, kakalarını tutarak şiddetli kas kasılmaları yaşıyor ve kakaları anüs bölgesinden geçerken, oradaki mukozanın tahriş olmasına sebep oluyor, bu da çocuğun, yalnızca acı değil, haz da duymasına sebep oluyor. Çocuğun daha sonraki yaşamında acayiplik [eccentricity] ya da sinirliliğin ortaya çıkması, bakıcısı tarafından kakasını yapması için lazımlığa oturtulduğunda bağırsaklarını boşaltmayı inatla reddetmesi ve bu hazzı kendisi için saklaması durumunda oluyor. Yatağını kirletmesi onu ilgilendirmiyor; onu ilgilendiren tek şey kaka yaparken ona bağlı olarak duyduğu zevki kaybetmemek. Freud, bu faaliyeti kendilerine saklayan çocukları "kötü çocuk" olarak nitelendiren eğitimcilerin doğru fikirde olmadıklarını söylüyor. Bağırsakların içeriğinin sütçocuğu için önemli olduğunu ve bedenin ek bir parçası olarak davranıldığını, bedenden atılmasının ilk “bağış”ı simgelediğini ve esnekliği ifade ettiğini, tutulmasınınsa küçük çocuğun çevresine karşı kin duyabileceğinin göstergesi olabileceğini söylüyor. 

Ancak bu makalesinde de erken tuvalet eğitimi ile ilgili hiçbir şey söylemiyor. Çocuk kakasını tutarsa cimri olur gibi bir saptama kesinlikle yapmıyor; bedenden atılması "bağış"ı ve "esnekliği" simgeler diyor ama aksi durumda cimri olur gibi bir şey söylemiyor. Ve aslında, Freud'un asıl itirazı tuvalet eğitiminin ne zaman yapıldığına değil, nasıl yapıldığına oluyor.

Freud'un yaşadığı dönemde [hatta şaşırtıcı olarak günümüzde bile], tuvalet eğitimi için genel tavsiye, belli saatlerde çocukların bağırsaklarını uyarmak için çocuğun rızası olmadan makat bölgesine sabun çubuğu sokulması, kakasını doğru yere yapmayan çocuklara fiziksel cezalar verilmesi imiş*. Yani, Freud'a göre kişilik bozukluğuna yol açabilecek olan, erken tuvalet eğitimi değil, katı tuvalet eğitimi olmuş --ki bu şekilde bir tuvalet eğitimi, ne erken, ne geç, hiçbir zaman, hiçbir şekilde kabul edilemez zaten.

"Tuvalet ile ilgili kaslar 18 aylıkken gelişir" Miti

Freud'u iyice anladıktan sonra, sıra gelmişti tuvalet eğitimi ile ilgili kaynaklarda sıkça bahsedilen kas gelişimi problemine. Rivayete göre bebeklerin kasları 18 aydan önce gelişmiyordu. Peki nasıl oluyordu da hala pek çok ülkede bez kullanılmıyor, bebekler tuvalete tutuluyordu? Nasıl oluyordu da bizim 1 aylık bebeğimiz, altında bez varken çığlık çığlığa bağırıyor, bezini açınca rahatça (ç)işini yapabiliyordu? Nasıl oluyordu da bizim kuşak çocuklarının en çok duyduğu cümle, "biz sizi bebekken tuvalete tutardık, siz 1 yaşında bezi bırakmıştınız" olmuştur?

Bu mitin kaynağını araştırdığımda gördüm ki, bu bilgiyi ilk kez ortaya atan çocuk doktoru T. Berry Brazelton bile çiş yapmayı sağlayan sfinkter refleksinin kontrolünün 9 aydan itibaren etkin bir biçimde öğrenilebileceğini söylüyordu. Ancak Brazelton, 1962 yılında yazdığı “A Child-Oriented Approach to Toilet Training” makalesinde tuvalet eğitimi verilmesi için 18 ayın beklenmesini öneriyordu ve fakat bunun nedeni tuvalet ile ilgili kaslarının gelişmemesinden değil, bu süreçte çocuğun sözlü iletişim kurabilmesinin, istediğinde kendi kendine oturabilmesi ya da kalkmasının ve kaka ve çiş yapmayı kontrol edebilmeyi istemesinin önemli olduğunu düşündüğü içindi. Ve çocukların tüm bunları 18-30 ay arası başarabileceğini söylüyordu.

Yalnız, Brazelton, bu makalesinin girişinde "elverişli modern bezlerin ortaya çıkışının anneleri (nedense bu işten de hep anneler sorumlu tutuluyor!) nasıl özgürleştirdiğinden ve çocuklarını erken yaşta eğitmekten kurtardığından" bahsediyordu. Neden bilimsel bir makaleye böyle bir başlangıç yapıp binlerce yıldır ve hala pek çok ülkede uygulanan erken tuvalete alıştırma pratiğini eleştirdiği merak konusuydu. Ancak Ingrid Bauer'in** kitabı için yaptığı ayrıntılı araştırmalardan öğrendim ki, Brazelton'ın bu araştırmalarının sponsoru, Pampers bezlerini piyasaya süren P&G şirketi idi.

Hatta Brazelton, 1998’de Pampers 6 beden bezini çıkardığında, “büyük bir mutlulukla” Pampers’ın tanıtım reklamlarında oynamıştı. Reklamda, "çocuğunuzu tuvalet eğitimi için acele ettirmeyin, bu onun seçimi olmalı" diyor ve ekliyor, “çok mutluyum artık daha büyük beden bezler var. Ne büyük yardım ve ne müthiş bir fikir! Çocuğunuzu zorlamayın, doğru zaman geldiğinde, bu onun başarısı olacak, başka hiç kimsenin değil.”

Evet, bir konuda Brazelton’a katılıyorum; çocuk tuvaleti kendi kendine kullandığında, bu onun başarısı olacak, burası kesin. Ve fakat Brazelton’ın yüzündeki ifadeden bunun yalnızca çocuğun başarısı olmadığını görebiliyoruz. Çocuk doktoru Brazelton’ın Pampers bez reklamında büyük beden bezlerin çıkmasından neden bu kadar mutluluk duyduğunu söylemesi, aslında hiç de anlaşılmaz değil.

Tabii bu mutluluğu paylaşan, tuvalet eğitimi yaşının gecikmesinden kazanç sağlayan yalnızca Brazelton değil. Onun da dahil olduğu, milyon dolarlık bir bez endüstrisi, ki bu bez endüstrisinin de dahil olduğu koskoca bir kapitalist sistem var. İnsanlara kolaylık sağladığı iddia edilen kullan-at’lardan çok büyük kazanç sağlayan bir sistem. Ancak ne yazık ki, insanlık için ilerleme olduğu iddia edilen bu kullan-at’lar doğaya verdiği zararla ilerlemeden çok gerilemeye, kullanılan kimyasallarla pek çok yeni hastalığın ortaya çıkışına katkıda bulunuyorlar.

Konumuza dönecek olursak, artık, 2014 yılında, 7 beden (17-29 kg) bezler bile üretiliyor ki bu Disease Control and Prevention Merkezinin yayınladığı klinik gelişim tablosuna göre, %50’lik persentil için ortalama 9 yaşına kadar demek oluyor. Daha çok gece altını ıslatan çocuklar için dizayn edilmiş bu en büyük beden bezler, aslında gece alt ıslatmanın, geç yaşta verilen tuvalet eğitiminin bir yan etkisi olduğunu bilmeyenler için bulunmaz nimet oluyor.

Artık ortalama tuvalet eğitimi yaşının 2,5 olduğu, bunun normal kabul edildiği günümüzde bir çocuğun bez masrafı ortalama 6250 lira oluyor. Bir çocuktan 2,5 yılda 6250 lira kazanan bez endüstrisi mutlu olmasın da kim mutlu(!) olsun.

Ve fakat, bu endüstrinin dışında kalan bizler yalnızca para kaybetmiyoruz. Bir endüstrinin verdiği zarar sadece maaliyet fiyatlarıyla hesaplanmıyor, bir de dünyaya, dünyada yaşayan diğer canlılara, gelecek nesillere verilen zarar var ki bunun değeri 2,5 yılda 6250 liradan çok çok daha büyük. Örneğin, hazır bezlerde kullanılan sodium polyacrylate maddesi ıslanınca jel şekline dönüşüyor ve yapılan araştırmalara göre, bu madde toksin üreten bakterilerin üremesi için uygun ortam hazırlıyor ve bebeğinizde pişik ya da daha farklı alerjik reaksiyonlara sebep olabiliyor. Ayrıca hazır bezlerde bulunan tributyl-tin (TBT) maddesi, toksik bir kimyasal olup insanlarda ve hayvanlarda hormon problemlerine yol açabiliyor. Neresinden baksanız, kokmuş, kokuşmuş bir endüstri bu.

Fotoğraf: http://nurturingmothersnetwork.wordpress.com
Elbette bu fenomen, yalnızca bir çocuk doktorunun, bir bez firması için çalışması ile açıklanamaz. Brazelton olmasaydı, başka bir çocuk doktoru koyardı 18 ay sınırını. Ya da hiçbir çocuk doktoru olmasaydı bile bez endüstrisi bir şekilde gelişip dünyayının çoğunu ele geçirirdi. Tek kullanımlık bezlerin, kapitalist sistem içerisinde varolmaya çalışan ebeveynler için sağladığı rahatlık yadsınamaz. Bu bezler sayesinde, günlerini çocuklarından uzakta çalışarak geçiren ebeveynler, akşam eve geldiklerinde, bir de çocuklarını tuvalete götürerek çok 'kıymetli' zamanlarını bunun için harcamak istemeyebilirler [ki aslında bilmezler ki tuvalet iletişimi kurulan bebeklerle tuvalette geçirilen zaman en az diğer doğal ihtiyaçlarıyla ilgilenirken geçirilen zamanlar kadar eğlenceli olabiliyor]. Kullan-at bezler, modern sistem içerisinde bir ihtiyaca cevap verdiği için bu kadar gelişmiş bir endüstri haline gelmiştir. Fakat, aynı zamanda kısa vadede zaman kazandırıyor gibi gözüken bu ürünler, uzun vadede bakıldığında, tuvalet eğitimi yaşının giderek geciktirilmesiyle daha çok zaman ve daha çok para tükettirirler. Bir de tuvalet eğitimi için 2 yıl beklenmesinin çocuğa getirdiği fizyolojik zarar, tuvalet eğitimi verilirken yanlışlıkla yapılan psikolojik hasar var ki bunlar kaybedilen zaman ve paradan çok daha ciddi olabilir.

Örneğin, yapılan araştırmalara göre***, tuvalet eğitimi sürecinde çok rastlanan bir sorun da kaka eğitimine dirençtir. Bir süre sonra çişlerini rahatça tuvalete yapmaya alışsalar da, tuvalet eğitimi alan çocukların beşte biri kakalarını yapmak için bez bağlanmasını talep ederler. Bez bağlanmadığında da, kakalarını tutup çoğu zaman kabızlık, bazen de tıpta enkoprezis olarak bilinen ve çocuğun iradesi dışında kaka kaçırmasına neden olan bir rahatsızlık gelişebilir. Sonuç olarak kaka yapmak onlar için daha da tramvatik bir hale gelir.

Çiş içinse, "kullan ya da kaybet" ilkesi geçerlidir. Çiş yapma ile ilgili iki kasımız vardır, biri istemsiz olarak çalışır (internal urethral sphincter) ve idrarın, idrar torbasından idrar yoluna akmasını sağlar, diğeri (external urethral sphincter) istemli olarak çalşır ve çişimizi yapmak istediğimizde isteğe bağlı olarak gevşetilebilir. Bebekler doğaları gereği, istemli olarak bu kaslarını gevşetebilirler. Bunun için belli bir ses (çişşş, psss, vs.) duymaları ya da belli bir pozisyona (çömelme, squat) geçmeleri yeterli olur. Tuvalet iletişimi erken kurulan bebekler idrar torbaları tam olarak dolmadan önce istemli olarak kaslarını gevşetebilirler. Ancak 2 yıl boyunca kullanılmadığında bu istemli kas kontrolü kaybolur. Genelde 2 yaş civarında gerçekleşen tuvalet eğitimi döneminde bu istemli kaslarını gevşetmek yerine sıkmaya odaklanan çocuklar, çiş yapma ihtiyacı acil duruma gelmeden bu kaslarını gevşetemezler. Yani 2 sene boyunca beze bağlı olmak durumunda kalan çocuklar istemli kaslarını kullanmadıkları için kaybederler. Ve yapılan araştırmalara göre* tuvalet eğitimi yaşı geciktikçe inkontinans (yani çişini tutamama) riski daha da yükselir. Gece alt ıslatmanın 2 yaşından sonra tuvalet eğitimi verilen çocuklarda daha sık rastlanmasının nedeni de bu yüzden kaynaklanır. Beze bağlı bebekler, sphincter kaslarını kullanmadıkları için, bir süre sonra farkındalıklarını yitirirler ve idrar torbası yarıdan daha az olduğunda gelen ilk uyarıyı farkedemezler. İstemli kas kontrolünü kaybettikleri için son ana kadar tutup tutamadıkları noktada da kaçırırlar**.

Tuvalet Eğitimi Değil, Tuvalet İletişimi!

Fotoğraf: ahippiewithaminivan.com
Oysa tuvalet eğitimi bu şekilde olmak zorunda değil. Bebekler, bu doğal ihtiyaçlarını karşılamak için 2 yaşını beklemek zorunda hiç değil. Hatta tam tersine ne kadar erken başlanırsa o kadar iyi. Çünkü bebeklerin ilk 3 ay kendilerini kirletmeme içgüdüleri çok kuvvetlidir ve bunlara cevap verildiğinde geliştirilebilir. Tabii burada bahsettiğim daha çok iletişim. İlk 3 ay bir bebeğe eğitim veremezsiniz. Yalnızca onun derdini anlayıp ihtiyaçlarını karşılamasına yardımcı olabilirsiniz. Ancak daha sonra, ona anlatıp, göstermek, neyi nasıl kullanacağını öğretmek (sifon, tuvalet kağıdı, lazımlık, vs.), örnek olmak, onunla bu konuda iletişime geçmek çok önemlidir. Eğitim deyince anlaşılan genellikle içerisinde ödül ve cezayı barındıran eğme-bükme işidir. Bu da hangi yaşta olursa olsun çocukların psikolojisine zarar verir --bu masum bir "aferin" bile olsa****. "Eğitim" yerine "iletişim" kelimesinin tercih edilmesi bu yüzdendir.

Tuvalet iletişimi terimi, ilk kez Ingrid Bauer tarafından 2001 yılında ortaya atılmıştır. Bauer’e göre,
Tuvalet iletişimi, bir bebeği emzirmek veya kucağınızda taşımak gibi somut ve pratik bir davranış. Ve bu davranış, ideal olarak, sevgi ve şefkâtle sürdürülebilir. Tuvalet iletişimi, özünde, bebeğin ihtiyaçlarına cevap vermektir. Tuvalet iletişimi ile ilgili diğer her şey —bezden kaçınmak, daha az para harcamak, çevreye olan etkileri, kuru bir yatak, daha az iş— ikincildir.  
Bir bebekle tuvalet ihtiyacı üzerine iletişime geçmek tuvalet bağımsızlığını öğretmeye odaklanmış lineer bir süreç değildir. Nasıl emzirmenin hedefi, emzirmeyi bırakması değil de beslenmesidir, tuvalet iletişimi de emzirme gibi, bebeğin ihtiyaçlarına cevap vermenin bir yoludur. Tuvalet bağımsızlığı elbette kaçınılmaz bir sonuçtur ama tuvalet iletişiminin asıl hedefi değildir. Emzirmenin de tuvalet iletişiminin de esas amacı, bebeğinizle sevgi dolu bir şekilde ilgilenmektir, şimdi, şu anda.


Not: Bu yazı ilk kez Bebek Yapım Bakım Onarım sitesinde yayınlanmıştır. 

--------------------------------
Kaynaklar:

* What the scientific evidence reveals about the timing of toilet training: http://www.parentingscience.com/science-of-toilet-training.html

** Bauer, I. (2006). Diaper free: The gentle wisdom of natural infant hygiene. New York, NY: Plume.


**** Övgünün ters etkisi ve tersinin tersliği: http://yavrusu.blogspot.com/2011/11/ovgunun-ters-etkisi-ve-tersinin-tersligi.html



-----------------------------

Tuvalet İletişimi Kitabı artık tüm kitapçılarda ve online kitabevlerinde: