18 Ay Sonrası Baskıcı Olmayan Tuvalet Eğitimi (BOTE)

Neden?
Bu soru aslında pek sorulan bir soru değil. Ünlü tuvalet eğitimcisi Jamie Glowackie kitabında, ebeveynlerin ilk önce neden sorusuna cevap vermesi gerektiğini söylüyor. Neden çocuğunuza tuvalet eğitimi vermek istiyorsunuz? Siz bezden kurtulmak istediğiniz için mi? Etrafa göre geç kalmış olduğunuzu düşündüğünüz için mi?

Kowalzkie’ye göre tuvalet eğitimi için iyi bir neden, çocuğunuzun yeni bir şey öğrendiğinde öz saygısının, kendine olan güveninin artması. Çocuğunuz yeni bir şey öğrenirken kendi kendine başardığı zaman öyle mutlu olur ki yüzündeki o “Başardım!" ifadesi paha biçilmezdir. Bunu görmek istemek güzel bir neden olabilir.


Tuvalet eğitimine ne zaman başlanmalı?
Sanırım tuvalet konusunda herkesin sorduğu ilk soru "ne zaman?" sorusu olmuştur. Bu konuda uzmanların yanıtları yıllar içerisinde çeşitlilik göstermiş, yüzyıllardır bebeklikten itibaren başlanan tuvalete alıştırma pratiği, uzmanların önerisiyle önce 18 aya, daha sonra 2 yaşa ve hatta internetteki bazı kaynaklara göre 30 aya kadar çıkartılmıştır. En son doktorunun "tuvalet eğitimi için 3 yaşını bekleyiniz" dediğini iddia eden bir annenin yazısına denk geldim!

Tuvalet eğitimi konusunda sıkça referans verilen Freud'un makalelerinde tuvalet eğitimine başlama yaşının erken olmasının, ileride psikolojik sorunlara yol açtığı gibi bir bilgi kesinlikle yoktur. 1905 yılında bu konuyla ilgili yazdığı "Three Contributions to the Theory of Sex" makalesinde Freud, tuvalete başlama yaşının değil tuvalete alıştırma sırasında yapılan hataların (sabun sokma, fiziki cezalar verme, vs.) birtakım psikolojik sorunlar yaratabileceğinden bahsetmiştir. Yüzyıllardır ve hatta halen pek çok ülkede uygulanan, bebeklikten itibaren tuvalete alıştırma pratiği ilk kez 1962 yılında çocuk doktoru T. Berry Brazelton tarafından 18 ay olarak önerilmiştir ki Brazelton’un orijinal makalesini okursanız, kendisi de çiş yapmayı sağlayan sfinkter refleksinin kontrolünün 9 aydan itibaren etkin bir biçimde öğrenilebileceğini iddia etmektedir. Ayrıca Brazelton’ın bu araştırmasının Pampers bezlerini çıkaran Procter and Gamble firması tarafından desteklenmesi ve kendisinin daha sonra Pampers’ın bez reklamlarında oynaması da oldukça manidardır!

Şunu unutmayın, "çocuğum tuvalet eğitimi için hazır değil" diyerek ne kadar çok beklerseniz o kadar zor olacaktır. Tuvalet eğitimcisi Jamie Glowackie'nin gözlemlerine göre 20 aydan önce başlamak, 30 aydan sonra başlamaktan çok daha kolaydır. Çocuklar büyüdükçe kendi istekleri ve tercihleri konusunda daha da inatçı hale gelirler. 4 yaşına geldiğinde hâlâ kaka yapmak için bez talep eden bir çocuğunuz olmasını istemiyorsanız “Ne zaman?" sorusunun cevabı “Hemen!" olacaktır. Çocuğunuz her zaman hazırdır, önemli olan sizin hazır olmanız ve bu sürece kendinizi adamanız. Siz kendinizden emin olmadan başlarsanız, çocuğunuz da öğrenemeyecektir.

O yüzden facebookta, şurada burada, “Çocuğum hazır mı?", "Ne zaman hazır olur?" diye sormayı bırakın ve kendinize bakın. Siz çocuğunuza bu yeni beceriyi öğretmeye hazır mısınız? Kowalzkie, Baskıcı Olmayan Tuvalet Eğitimi kitabında bu konu ile ilgili çok güzel bir örnek vermiş: Çocuğunuzu korku ve panik içerisinde dişçiye götürdüğünüzü hayal edin demiş. “İyi şanslar!” diye eklemiş. Çocuklar sizin beden dilinizi hemen anlarlar, eğer siz emin/hazır olmadan başlarsanız, çocuğunuz da olumsuz tepki verecektir. O yüzden bu konuyla ilgili araştırmalarınızı yapın ve kendinizi hazır hissettiğiniz anda başlayın. Çünkü çocuklar doğumdan itibaren hazırdır, kasların 2 yaşından sonra geliştiği de doğru değildir. Tam tersine kullanılmayan kaslar körelir ve ne kadar geç olursa o kadar çok körelir. Bunu gelişimsel bir aşama olarak düşünürseniz her şey çok daha kolay olacaktır.


Tuvalet eğitimi ne kadar sürecek?
Bu aslında çocuğunuza göre değil daha çok size ve uyguladığınız prensiplere göre değişir. Yukarıda yazdığım gibi her çocuk doğumdan itibaren tuvalet için hazırdır; gerek kas gelişimi olarak gerekse ifade etme olarak. Başlangıçta hareketleriyle ya da ağlamasıyla belli eder; siz derdini anlayıp tuvalete götürdükçe bilinçli olarak söylemeyi öğrenir.

Çocuğunuz tuvaletini nasıl yapacağını doğumdan itibaren bilir ve bunu kontrollü bir şekilde yapar. Hatta genellikle 1 yaşından sonra yapacağı yeri belirler, planlı bir şekilde oraya gidip belli bir pozisyonda yapmayı tercih eder. Tuvalet eğitimi sürecinde sizin çocuğunuza öğreteceğiniz şey, tuvaletini nasıl yapacağı değil nereye yapacağıdır.

Eğitime başlamadan önce tuvalet iletişimi ile ilgili yazıları okuyabilirsiniz. Erken başlamak kesinlikle çocuğunuzun psikolojisini bozmaz ama tuvalet eğitimi sürecinde yaşadıklarınız bozabilir. O yüzden her şeyden önce iletişim, sağlıklı bir iletişim çocuğunuzun öğrenmesini de kolaylaştıracaktır.

Sağlıklı bir iletişimle bu alışkanlığın kazanılması (yani bilinçaltına yerleşip düşünmeden otomatik olarak tuvalete yapması) 3 hafta sürecektir. Dolayısıyla doğru adımları atarsanız 3 haftada çocuğunuz kendi kendine bağımsız bir şekilde tuvaleti kullanabilir duruma gelecektir. Belki farklı durumlarda (ilk kez gittiği bir yer, hastalık, ev değiştirme vs.) hatırlatmanız gerekecektir ama genellikle 3 hafta içerisinde bu alışkanlık yerleşecektir.


Baskıcı olmayan bir tuvalet eğitimi nasıl olur?
İnsan yavruları, diğer hayvan yavruları gibi bazı şeyleri içgüdüsel olarak doğumdan itibaren yaparlar/bilirler, bazı şeyleri de sosyal olarak ebeveynlerinden öğrenirler. Doğada formal öğrenme/eğitim diye bir şey yoktur. Yavrular genellikle ebeveynlerini ya da toplumun diğer üyelerini izleyerek, taklit ederek öğrenirler. Fakat tuvalet konusunda şanssızlık şu ki artık doğada doğal bir şekilde yaşamıyoruz; tuvaletler genellikle kapalı kapılar ardında ya da kapalı bezler içinde yapılıyor ve bu yüzden de çocuğunuzun taklit ederek öğrenme şansı bir hayli azalmış oluyor. Bu yüzden tuvalet ile ilgili bir farkındalık oluşturmak için ekstra çaba göstermeniz, bu konuyla ilgili iletişim kurup ona anlatmanız, hatta model olup göstermeniz gerekiyor.

Baskıcı olmayan tuvalet eğitiminin özü iletişime dayanmalıdır. Yani çocuğunuzun ihtiyacını anlayıp ona göre harekete geçmeniz gerekir. Her 10 dakikada bir ya da her yarım saatte bir değil, verdiği sinyallere göre tuvalete götürmelisiniz. Aksi halde çocuğunuzun öğreneceği tek şey, ihtiyacı olduğunda değil sizin keyfinize bağlı olarak tuvalete gitmesi gerektiği olacaktır ki hemen her çocuk buna karşı çıkar.

Baskıcı olmayacağım diye çocuğunuza ikide bir “Çişin geldi mi tatlım?" diye sormanın anlamı da yoktur, çünkü çocuğunuz çişinin geldiğini bilse ve hatta kaçırmak üzere olduğunu anlasa bile size vereceği cevap çok büyük olasılıkla “Hayır!" olacaktır. Bu yüzden, çocuğunuza sormadan “Hadi tuvalete gidelim, çişler/kakalar tuvalete" demek baskıcı değildir. Tabii bunu doğru zamanda yaparsanız. Kafanıza göre değil de çocuğunuzun gerçekten ihtiyacı olduğunu görüp o zamanda tuvalete götürürseniz, bu işi ondan aldığınız sinyallere göre yaptığınız için iletişim içerisinde yapmış olursunuz.


Çocuğumun sinyallerini nasıl anlarım?
Kaka için yazmama gerek yok sanırım. Anneler genellikle çocuklarının kaka yapacağı zamanı bilirler. Çocuğunuz ya ıkınır, ya çömelir, ya bir yere tutunur, hatta biraz daha büyükse kaka yapacağı yeri bile seçebilir, yapmadan önce oraya gidebilir. Hatta bu hareket tuvalet eğitimcileri tarafından çocuğunuzun hazır olduğunu anlamanın işareti olarak kabul edilir. Çocuğunuz kakasını saklanarak yapmaktadır çünkü mahremiyet istiyordur. Bir yere saklanıp yapma bilinci gelişmiştir. Zaten tuvaletini yapmak için özel bir yere gidebiliyorsa tuvalete de gidebilir. Unutmayın; sizin öğretmeniz gereken şey de tuvaletini nasıl yapacağı değil nereye yapacağıdır.

Çiş sinyallerini, çocuğunuz doğduğu andan itibaren bezli olduğu için bilmiyor olmanız çok normal. Hatta çocuğunuzun herhangi bir sinyal vermediğini düşünüyor olabilirsiniz ancak bu doğru değildir, her çocuk çiş yapmadan önce mutlaka sinyal verir; ufak bir duraksama bile olsa çocuğunuz çişini yapmadan önce belli eder. Bunun için en iyisi bezsiz zaman geçirmektir. Bakınız: http://yavrusu.blogspot.com.tr/2014/01/byboda-0-18-aylk-bebekler-icin-tuvalet_31.html#.V_4dF1eMy14


Baskıcı Olmayan Tuvalet Eğitimi (BOTE)
Jamie Glowackie, kitabında baskıcı olmayan tuvalet eğitimini günlere değil de bloklara ayırıyor.

1. Çıplakken lazımlığa ya da tuvalete çiş & kaka yapmak. 
2. İçinde iç çamaşırı olmadan komando pantolonu veya etek ile tuvalet eğitimi. 
3. Farklı yerlerde çiş & kaka yapmak. 
4. İç çamaşırı ile tuvalet eğitimi. 
5. Devamlı olarak çocuğun kendisinin söylemesi/gitmesi. 
6. Gece ve gündüz uykuda tuvalet eğitimi (eğer uyku eğitimini sonraya bıraktıysanız ancak bu Kowalzkie’nin önerdiği bir şey değil). 
7. Üniversite. Muhtemelen hala nadiren uyarı gerekecektir.

Her bir blokta yeterince öğrenme gerçekleştikten sonra diğerine geçmeniz gerekiyor. Mükemmel olmayı beklemeyin ama yeterince öğrenme olmadan da geçmeyin. Yani diyelim ki ilk blokta, çıplakken tuvaletini 5 kere lazımlığa yaptı, 2 kere yere yaptı; bu bir başarıdır; bir şeyleri anladığını gösterir ve bunun üzerine eğitime devam edip ilerleme gösterebilir. Kowalzkie’nin deneyimlerine göre ilk blok tahmini 1-3. günler arasında, ikinci blok 2-6. günlerde, 3. blok 4-10. günler arasında başlayıp 3-4 hafta sürüyor. Ama en büyük uyarısı: Bloklara gün olarak değil de yeterince öğrenme becerisi olarak bakın.

İlk blokta çocuğunuzun altının tamamen çıplak olması çok önemli. Çünkü hem kendisi hem sizin görmeniz açısından hem de altında bir kilot veya alıştırma kilodu olduğu zaman çocuğunuz için bezden bir farkı olmayacağından.

İlk gün yapmanız gereken: Tüm gün, yalnızca çocuğunuzu izlemek ve tuvaletini yapacağını anladığınız anda ya da tuvaletini yapmaya başladığı anda onu tuvalete ya da lazımlığa yönlendirmek. Bugün için her şeyi (ev işleri, telefon, bilgisayar, vs.) bir kenara bırakıp yalnızca çocuğunuzla birlikte vakit geçirmeniz çok önemli. Çocuğunuza başlarken şöyle diyebilirsiniz: “Bugün artık büyük bir çocuk olacaksın ve çişini/kakanı lazımlığa yapacaksın. Ben sana bunu öğrenmen için yardımcı olacağım. Heeey, çok eğlenceli olacak.” Gerçekten de birlikte eğlenceli şeyler yapmanız, ikiniz için de pozitif bir deneyim olması çok önemli. Oyunlar oynayıp dans edebilir, birlikte kitap okuyup kısa videolar izleyebilirsiniz.

Bu arada çocuğunuza kesinlikle “Çişin var mı?" diye sormayın, çünkü alacağınız cevap %99.99 “HAYIR!” olacaktır. Sizin yapmanız gereken tek şey çocuğunuzu gözlemlemek ve sinyallerini öğrenmek, sinyallerini anladığınız anda normal bir tonda “görüyorum ki çişin gelmiş” ya da "çiş zamanı, çişler tuvalete” deyip çocuğunuzu tuvalete götürmek olmalıdır. Çişini tuvalete yaptığında da çok büyük tepki vermeyin. Sadece neşeli bir tonda “Çişini tuvalete yaptın!” demeniz yeterlidir. Çocuğunuzun kafasında bugün, anneyle ya da babayla geçirilen ve yeni bir beceri öğrenilen özel bir gün olarak yer etmelidir. Eğer bir dirençle karşılaşıyorsanız kendi tavrınızı kontrol edin; çünkü baskı olmadan direniş de olmaz.

Kaka için lazımlık kullanmanızı tavsiye ederim. Çünkü çömelme pozisyonu bağırsakları boşaltmak için en sağlıklı pozisyondur ve ayrıca diğer tuvaletler küçük çocuklar için dipsiz kuyu gibi görünebilir. Kakasının geldiğini anlamanız çişe göre daha kolay olacaktır. Kaka sinyali aldığınızda lazımlığa oturtup yanınıza sevdiği birkaç kitap alarak rahat bir ortam yaratabilirsiniz. Bu arada zorlanıyorsa yumuşak bir sesle konuşup onu rahatlatabilirsiniz: “Kaka geliyor, yapabilirsin, hadi tatlım, bırak kaysın içinden, çok rahatlayacaksın” gibi. Eğer korkup ağlarsa ona sarılabilirsiniz ya da elini tutup gözünün içine bakarak bunun çok doğal olduğunu ona hissettirebilirsiniz. Kakasını yaptıktan sonra kendisiyle çok büyük gurur duyacaktır. Lazımlığını tuvalete boşaltmasına izin veririrseniz artık değmeyin keyfine!

Kazalar olduğunda temizlemeye yardım etmesini isteyip basitçe: “Şu anda öğreniyorsun. Çişini/kakanı yere yaptın. Bir dahaki sefere çişler/kakalar tuvalete” diyebilirsiniz. Çok üzerinde durmadan, büyüdün artık diye baskı yapmadan doğal bir şekilde süreci yönetirseniz hem kendiniz hem de çocuğunuz için kolayca geçecektir.

İkinci blokta çocuğunuz yine iç çamaşırı giymeyecek ama altına bol paça pantolon ya da etek giyecek. Kilot giydiğinde bez varmış gibi hissedeceği için bez alışkanlığı hatırlayıp rahatça yapabilir. Bu yüzden bez gibi hissettirecek hiçbir şey giydirmemek gerekiyor. Bu blokta bir de kısa süreli dışarı çıkmaları ekleyeceksiniz. Ama yalnızca kısa süreli. Tercihen çiş/kaka yaptıktan hemen sonra.

Kowalzkie bu ikinci bloğun en zor blok olduğunu ve bunu bilip sinirlerinizi bozmadan, umutsuzluğa kapılmadan devam etmeniz gerektiğini söylüyor. Çocuklar en çok bu blokta “Hayır!" diyorlarmış.

Çocuğunuzun “Hayır!" demesinin iki sebebi olabilir:

• Gerçekten çişi yoktur. Çocuğunuz net bir şekilde “Hayır!" diyorsa ona saygı duymalısınız. "Tamam, sana güveniyorum. Çişin geldiği zaman bana haber ver, ben mutfakta olacağım.” diyebilirsiniz. Burada "çişin gelirse" değil "geldiği zaman" demek önemli, çünkü bu şekilde çocuğunuza çişinin geleceğini ve bunun an meselesi olduğunun mesajını vermiş olacaksınız.
• İkinci hayır deme sebebi, bir şeylere konsantre olmuş ve onu kaçırmak istemiyor olabilir. 20 kere hadi tuvalete demenin lüzumu yok. Zaten bir çocuğun sizin söylediğiniz bir şeyi process edebilmesi için 20-30 saniye zamana ihtiyacı vardır. O yüzden bir kere söyleyip 30 saniye bekledikten sonra sizinle tuvalete gelmiyorsa iki şey yapabilirsiniz: Ya çocuğunuzun oynadığı oyuncağı yanınızda götürebilirsiniz ("Kamyonuna nasıl çiş yaptığını göstermek ister misin, hadi onu götürelim, seni izlesin.”) ya da oyuncakla orada beklemesi için konuşabilirsiniz (“Ayıcık sne burada bekle, Tuna çiş yapıp hemen gelecek” gibi).

Bu blokta yalnızca çocuğunuz değil siz de öğrenmeye devam edeceksiniz: Çocuğunuzun çiş dansını, ne kadar sıklıkta bir çiş yaptığını, çiş tutma kapasitesini, vs.

Üçüncü blokta ek olarak farklı yerlerde çiş&kaka yapmak ve evden daha uzun süre dışarıda kalmak var. Araba koltuğunu korumak için su geçirmeyen bir kılıf örtebilirsiniz. Acil durumlar için arabanın bagajına lazımlığını atabilirsiniz. Çocuğunuz artık söylemeye başlasa da, bu blokta da çiş/kaka sinyallerini izleyip ona göre tuvalet hatırlatması yapmayı devam etmeniz gerekecektir.

Dört, beş, altı, yedinci bloklarda sırayla iç çamaşırı, kendisinin söylemesi, (eğer başlangıçta ikisini birlikte yapmadıysanız) uykuda tuvalet eğitimi var. Bundan sonra öğrenmeler birbirinin üzerine gelip başlangıç tarihinizden itibaren 3 hafta gibi bir sürede yavaş yavaş yerine oturacaktır.


Lazımlık/adaptör
Pratik olarak lazımlık ya da adaptör şart değildir. Yer tuvaleti varsa, doğal olan çömelme pozisyonu en sağlıklısıdır. Henüz çömelemiyorsa, kollarınızda tutabilirsiniz. Ama eğer alafranga tuvalet varsa, çocuklar genellikle ondan korkabilirler, biraz uçsuz bucaksız bir kuyu gibi görünebilir. O yüzden bir lazımlık edinmeniz iyi olabilir. Eğer bir lazımlık aldıysanız ve kendi kendisine bir anda alışmasını bekliyorsanız, o lazımlığı ortadan kaldırmanız iyi olacaktır. Çünkü amacını anlatmadan, kullanmadan ortada duran bir lazımlık çocuğunuzun hayal gücüne göre (basamak, şapka, bebekler için beşik, vs.) her şey olarak kullanılabilir —ki bu çok normaldir. Alışması için araba koltuğunu salonun ortasında bırakmış mıydınız? Onun belli bir kullanım yeri ve amacı vardır. Lazımlığı da öyle düşünün. Müzikli, çıngıraklı, ipad tutacaklı bir lazımlık kesinlikle almayınız. Lazımlık bir oyuncak değildir, tuvaletin eşdeğeridir, tuvalet ihtiyacını karşılamak için kullanılır.


Gece tuvalet eğitimi
Baskıcı Olmayan Tuvalet Eğitimi kitabında Kowalzkie gece ve gündüzü birlikte yapmanızı öneriyor. Ve çocuğunuz kendisi uyanıp tuvalete gitmek isteyene kadar sizin geceleri 2 kez kalkıp onu tuvalete götürmenizi öneriyor. Birincisi uyuduktan 3 saat sonra, ikincisi de ondan 4 saat sonra. Yani örneğin çocuğunuz akşam saat 8’de uyuduysa, ilk önce 11 civarı kaldırıp tuvalete götürmek, ikinci olarak da gece 2 civarı tuvalete götürmek. Bir de Kowalzkie akşam saatlerinde çocuğunuzun içtiği sıvı miktarını eğer çoksa azaltmanızı öneriyor. Bunun için küçük bardaklar kullanmanızı öneriyor. Böylece çocuklar bardağı dolu görecek ama içtiği sıvı miktarı azalacaktır diyor. Gece kazaları için de yatağın yanında yedek pijama ve yedek örtü bulundurmanızı öneriyor.


İmdat, çocuğum tuvalete oturmuyor, lazımlığı kafasına/kafama geçiriyor?
Belki çocuğunuz büyüdüğünü düşünüyor ve aynı sizin gibi tuvalete yapmak istiyor olabilir. Bunun için tuvaletin üzerinde kullanılan tuvalet adaptörü deneyebilirsiniz. Ya da tam tersi tuvaletten korkuyorsa lazımlık deneyebilirsiniz.

Eğer hem lazımlıktan hem de tuvaletten korkuyorsa, yani tuvaletini bezi dışında bir yere yapmaktan korkuyorsa neden korktuğu konuşulabilir. Bu noktada yaratıcı olmak, pes etmemek gerekir. Yatağın altında canavar var diye uyku uyumamazlık yapmıyordur. Çocukların korkularını hafife almadan korkacak bir şey olmadığını gösterebilirsiniz: tatlım, garip bir hissi olduğunu, bunun yeni olduğunu biliyorum, bak lazımlığa, plastikten yapılmış gördün mü aynı kova gibi” vs. Belki lazımlığına bir bardak su boşaltabilir, bebeğini oturtup çişini yaptırabilir, siz oturup çişinizi yapabilirsiniz ve bunun çok rahatlatıcı bir şey olduğunu gösterebilirsiniz. Çocuğunuz lazımlıktayken ona sarılabilir, sevdiği bir şarkıyı mırıldanabilirsiniz. Zaten bir kere lazımlığa yaptığı zaman sonrası gelecektir.


Çocuğumu 10 dakikada bir tuvalete götürüyordum, bazılarında yapıyordu ama bir anda fıttırdı, lazımlığını kafama fırlattı.
Eğer hiç durmadan "tuvaletin var mı, hadi tuvalete gidelim, bak çişin gelmiş, birazdan çıkmamız lazım, hadi tuvalete, hadi ama, lütfen, çişini altına yapma, gel tuvalete yap, hadi gel, yarım saat oldu, tuvalet zamanı geldi, vıdı vıdı vıdı…" diyerek beyninin etini yerseniz, kafanıza lazımlık fırlatmakla kalması iyidir.

Şüphesiz çocuğunuzu 10 dakikada bir tuvalete götürürseniz bazı çişlerini hatta her çişini bile yakalayabilirsiniz. Ama bu şekilde çocuğunuza öğreteceğiniz tek şey ihtiyacı olduğunda değil sizin keyfinize bağlı olarak tuvalete gitmesi gerektiği olacaktır ki hemen her çocuk buna karşı çıkar. Oysa çocuğunuzun bu süreçte öğrenmesi gereken çişinin gelme hissi ile çişini tuvalete yapması arasındaki bağlantıdır. Bunun için çocuğunuzun sinyallerini öğrenmeniz ve çişinin geldiğini anladığınız anda tuvalete götürmeniz gerekir.


İlk gün ya da ilk 2 gün çok iyi gitmişti ama bir anda çok fazla kaza olmaya başladı, direnç gösteriyor.
Çocuğunuz yeni bir şey öğrenirken bir süre sonra sizin yardımınızı istemez, kendisi yapmak ister ve kendi kendine başardığı zaman öyle mutlu olur ki yüzündeki o "başardım!" ifadesi paha biçilmezdir.

ilk gün değişik bir şey gibi gelmiş olabilir, hatta belki de oyun gibi görmüştür ama ikinci gün ciddi olduğunuzu anlayınca “Hay allah! Ben özgürce istediğim yerde istediğim şekilde yapıyordum; şimdi bu da nereden çıktı?!?" diyebilir. Onun için kontrolü ona vermek, sürekli etrafında bu konuyla ilgili hatırlatma yapmamak çok önemli.

Ancak çişinin/kakasının geldiğini anladığınız zaman şunu yapabilirsiniz: "Görüyorum ki çişin/kakan gelmiş. İşte lazımlığın burada.” deyip ortamdan uzaklaşmak, hem fiziksel hem de zihinsel olarak uzaklaşmak. Böylece ortamda direnecek kimse olmayınca, kendi seçimini kendi yapması için fırsatı olacaktır. Eğer sizin umursamadığınızı görürse mücadele edeceği bir şey kalmayacaktır. Ve bunu yaptığında bu sadece onun başarısı olacaktır. Ayrıca sizin için de böylesi çok daha kolay olacaktır.


Çocuğum tuvalet eğitimini tamamlamıştı ama hâlâ arada sırada kazalar oluyor.
Eğer düzenli kaza oluyorsa, tuvalet eğitimini tamamlamamış demektir. Eğer aylardır hiç kaza olmamış ve bir anda kazalar olmaya başladıysa muhtemelen hayatında değişen bir şeyler olmuştur ve ona tepki gösteriyor olabilir.

Ama onun dışında arada sırada kazalar olabilir. Ve muhtemelen oyuna daldığında, bilmediği bir ortama girdiğinde, tatile gittiğinizde kazalar olacaktır. Bunu kendi kendine yemek yemeyi öğrenmesi gibi düşünün. Çocuğunuz kendi kendine yemek yemeyi 1 kerede öğrendikten sonra bir daha hiç sorun yaşamadınız mı? Örneğin bir arkadaşıyla oyuna daldığında, çağırdığınız zaman gelip düzgünce yemeğini yedi mi? Ya da başka bir yere yemeğe gittiğinizde farklı çatal kaşıkları profesyonel bir şekilde kullanmayı becerebildi mi?

Uzun lafın kısası, tuvalet ihtiyacını uygun yerde gidermeyi öğrenmesi bir süreçtir. Yeni bir ortama gittiğinizde ilk olarak tuvaletin yerini gösterip “İhtiyaç duyduğunda tuvaletini buraya yapabilirsin” diyerek kaza riskini azaltabilirsiniz.


Sürekli gözlemliyordum ama 2 saniye arkamı döndüm, o sırada yere yaptı çişini.
Bu iyiye işarettir. Sizin arkanızı dönmenizi bekleyecek kadar çişini tutuyor, ne zaman yapacağını planlayabiliyor ve istemli olarak boşaltım kaslarını kullanabiliyor demektir. Arkanızı döndüğünüz anda yapması, onun mahremiyet istediğini gösterir. Bu zamana kadar tuvaletin kapalı kapılar/bezler altında yapılacağını öğrenmiş olduğu için başkalarının yanında yapmak istememesi çok normaldir. Yaşadığı topluma uygun bir şekilde sosyalleşmiş demektir. Bu durumda en iyisi tuvalete götürdükten sonra yanından bir bahaneyle ayrılmak olacaktır. Bu şekilde ona istediği mahremiyeti vermiş olursunuz.

Bir de unutmayın, siz ona çiş ve kakasını yapmayı öğretmeyeceksiniz, onu zaten doğuştan itibaren biliyor ve istediği zaman yapıyor. Hatta belli bir yaştan sonra bir yerlere saklanıp yapıyor, yani yapacağı yeri bile seçebiliyor. Dolayısıyla ona nasıl yapacağını değil, nereye yapacağını öğreteceksiniz. Bunun için de tutarlı olmak çok önemlidir. Kendinizi düşünün yeni bir şey öğrenirken biraz öğrenip bir süre ara verirseniz unutmaz mısınız? Yeni bilginin içselleştirilmesi için iyice pekişene kadar tekrar etmeniz gerekir.


Çişini tuvalete/lazımlığa yapıyor ama kakasını yapmak için bez talep ediyor; bez takmadığımda da çok uzun süre tutuyor.
Kaka ile ilgili önyargılar, kakalı bez değiştirirken yüz buruşturmalar, konuşmalar çocuğunuzun kakasını rahat bir şekilde yapmasını engelliyor olabilir. Bunun için en iyi yöntem model olmak olacaktır. BOTE’ye başlamadan önce çocuğunuzun sizi kaka yaparken görmesi; bunun için uzun süre oturmak gerektiğini öğrenmesi, ıkınmanın doğal olduğunu, kakanın tuvalete düştüğünü ve bu yüzden kimsenin ölmediğini görmesi için çok faydalı olacaktır. Kaka için, “kakanı tutma” demek yerine "bırak gitsin, kaysın içinden” gibi cümleler kullanabilirsiniz.

Eğer kakasını siz arkanızı döndüğünüz zaman yapıyorsa bu iyiye işarettir, mahremiyet istediğini gösterir. Lazımlığa oturttuktan sonra yanından bir sebeple ayrılıp ona istediği mahremiyeti verebilirsiniz.

Eğer kakasını ortalığa bir yere yapıyor ama lazımlıktan korkuyorsa kakasını yaptığı yerden alıp lazımlığına koyabilirsiniz ve lazımlığını kendisinin boşaltmasını sağlayabilirsiniz. Ya da kahverengi bir oyun hamurunu kaka şeklinde hazırlayıp onu avucunuzun içinden yumuşakça kaydırıp lazımlığa bırakarak modelleme yapabilirsiniz.


Baskıcı Olmayan Tuvalet Eğitimi çok iyi gidiyor ama bir türlü kendisi söylemiyor, ben götürmezsem altına yapıyor.
Belki şu ana kadar çocuğunuzun sinyallerini anlayamamış, hatta sinyal vermediğini düşünüyor olabilirsiniz. Bu da çocuğunuzun çişinin gelme hissiyatı ile tuvalete gitmesi arasındaki ilişkiyi tam olarak öğrenememesine yol açmış olabilir. O yüzden tekrar birinci bloka dönüp çocuğunuzun altı çıplakken sinyallerini gözlemlemeniz ve bu sinyallere göre hatırlatma yapmanız gerekir. Bunu yapmazsanız, ileride kendisinin söylemesi de gecikir.

Son olarak, tüm bu süreç boyunca hatırlamanız gereken en önemli şey: Mükemmeli değil, ilerlemeyi hedefliyorsunuz. Kazaları değil, tuvalete giden çişleri saymanız hem sizin hem de çocuğunuzun ruh sağlığı için daha iyi olacaktır.

* * *

Not: Bu notlar Jamie Glowackie'nin  “Oh Crap! Potty Training: Everything Modern Parents Need to Know to Do It Once and Do It Right” kitabından derlenmiştir. Kitabı almanızı mutlaka tavsiye ederim: http://www.simonandschusterpublishing.com/oh-crap-potty-training/index.html

Geç Başlayanlar (5-18 ay) için Tuvalet İletişimi Yazısı


----------------------------

Tuvalet İletişimi Kitabı artık tüm kitapçılarda ve online kitabevlerinde: